چکیده:
شیعه در جهان امروز، مکتبی است با اندیشههای خاص در حوزه امامت که عصمت، از شاخصترین اندیشههای آن به شمار میآید. در دوران معاصر، برخی خاورشناسان و محققان جهان اسلام، اندیشة عصمت امام را محصول سدههای دوم و سوم دانستهاند که عالمان و تئوریپردازان شیعه پیشنهاد کرده و جامعه شیعه در قرون بعدی پذیرفتهاند. سوالی که مطرح است اینکه آیا اندیشة عصمت امام، نظریهای تکاملی در طول حیات شیعه است؟ در این صورت این تفکر، یک اندیشة رسمی اسلامی به شمار نمیآید و باید آن را جعلی دانست؛ و یا اینکه اعتقاد یادشده، آموزهای اسلامی است که در صدر اسلام رواج داشته و مسلمانان نخستین نیز به آن پایبند بودهاند؟ در این رساله، به گفتار و رفتار اصحاب و تابعین در کتب فریقین مراجعه شده تا با تحلیل نصوص و گزارشهای مندرج در آنها، و تکیه بر نقلیات روایی و تاریخی، موضوعی کلامی در حوزة اندیشة تشیع به ثمر بنشیند. قراین و نشانههایی که در نوشتار پیش رو به آنها استناد میشود، موید اصالت این تفکر به عنوان اندیشهای اسلامی است که از نخستین روزهای ظهور اسلام رواج یافته و مسلمانان نیز با آن آشنایی داشتهاند.
خلاصه ماشینی:
سؤالي که مطرح است اينکه آيا انديشة عصمت امام، نظريهاي تکاملي در طول حيات شيعه است؟ در اين صورت اين تفکر، يک انديشة رسمي اسلامي به شمار نميآيد و بايد آن را جعلي دانست؛ و يا اينکه اعتقاد يادشده، آموزهاي اسلامي است که در صدر اسلام رواج داشته و مسلمانان نخستين نيز به آن پايبند بودهاند؟ در اين رساله، به گفتار و رفتار اصحاب و تابعين در کتب فريقين مراجعه شده تا با تحليل نصوص و گزارشهاي مندرج در آنها، و تکيه بر نقليات روايي و تاريخي، موضوعي کلامي در حوزة انديشة تشيع به ثمر بنشيند.
پس براي اعتقاد به عصمت امام نيز لازم است به قرآن و سنت نبوي به عنوان اسنادي برجاي مانده از قرن اول، مراجعه کنيم و رد پاي اين انديشه را در اين دو منبع عظيم جستوجو نماييم.
اين همان معناي عصمت در نزد شيعه است که امام گناه و خطاي سهوي نيز نميکند.
همطرازي عليA با قرآن، خود دليل روشني بر عصمت آن حضرت است؛ زيرا چنانکه قرآن معصوم است و هرگز به خطا هدايت نميکند، عدل آن نيز بايد داراي اين ويژگي باشد تا اطاعت از او نيز سر از گمراهي درنياورد.
اگر عليA خطاکار باشد و يا در فتنهها مردم را به خطا رهبري کند، آيا درست است که در قيامت اولين کسي باشد که با پيامبرp مصافحه ميکند؟ اين روايت در صورتي محقق ميشود که عليA معصوم و عاري از هرگونه گناه و خطايي باشد؛ پس ابوذر با نقل اين روايت، در واقع سخن از عصمت حضرت عليA ميگويد.