چکیده:
یکی از لوازم تحقق بانکداری اسلامی، طراحی نهاد بانک مرکزی بر اساس ارزشها و اصول اسلامی است. پیشنیاز طراحی بانکداری مرکزی اسلامی، توجه به ساختار پولی و نهادی اسلامی است. با توجه به محدود بودن مطالعات در حوزه بانکداری مرکزی در ادبیات اقتصاد اسلامی، مطالعه حاضر با استفاده از روش تحلیلی به ارائه الگوی مطلوب بانکداری مرکزی در نظام بانکی اسلامی میپردازد. بنا به فرضیه تحقیق، بانک مرکزی در اقتصاد اسلامی در مقایسه با بانک مرکزی در اقتصاد متعارف دارای ماهیت، ساختار، اهداف، ابزارها و سیاستهای متفاوت است. بر اساس نتایج تحقیق، الگوی پیشنهادی بانکداری مرکزی اسلامی ساختار جدیدی از نظام پولی و بانکی اسلامی ارائه می¬دهد. در این ساختار نوین، بانکها فاقد قدرت خلق پول بوده (ذخیرهگیری کامل) و خلق پول تنها توسط بانک مرکزی اسلامی صورت میگیرد. در این الگو، نهاد بانک به جایگاه واقعی واسطهگری مالی باز میگردد.
خلاصه ماشینی:
حرکت از الگوی کنونی بانکداری مرکزی به الگوی مطلوب «بانکداری مرکزی اسلامی» در ابتدا مستلزم ایجاد تغییر در رویکرد خلق پول و عملکرد بانکهاست، بهگونهایکه در نهایت و پس از مرحلة گذار از وضع موجود به وضع مطلوب، در سمت دارایی ترازنامة بانکها و مؤسسات مالی، بدهیها و اعتبارات پولی جای خود را به ترکیبی از ذخایر نزد بانک مرکزی و داراییهای غیرپولی، نظیر سهام، سرمایهگذاری یا اوراق مالی اسلامی (نظیر اسناد خزانة اسلامی، صکوک و مانند آن) بدهند.
در الگوی بانکداری مرکزی اسلامی، با توجه به نبود امکان خلق پول توسط بانکها، بحث هدایت سیاست پولی با استفاده از ابزارهای سیاست پولی و تأثیر آن بر بازار پول محل توجه نیست؛ زیرا پول، تنها پول بانک مرکزی است، هرچند باید به این مهم توجه داشت که مهار تورم و کمک به رشد اقتصادی پایدار و بلندمدت در چارچوب بانکداری مرکزی اسلامی از طریق خلق پول و مدیریت عرضه آن میسر میگردد.
در چارچوب الگوی پیشنهادی «بانکداری مرکزی اسلامی»، به سبب نبود امکان خلق پول از سوی بانکها، بانک مرکزی اسلامی وظیفه دارد تا با استفاده از اختیارات قانونی خود و هماهنگ با راهبردهای صنعتی و توسعهای جامعة اسلامی، دربارة تعیین طرحها، اولویت صنایع وامگیرنده و محل تخصیص آنها و میزان اعتبارات اعطایی نقش تنظیمکننده و هدایتگر داشته باشد.
در چارچوب الگوی «بانکداری مرکزی اسلامی» و با توجه به نبود امکان خلق پول و اعتبار توسط بانکها، در عمل، بانکها و نهادهای پولی بهعنوان واسطة وجوه عمل کرده و بازوی بانک مرکزی در اجرای سیاستهای اعتباری محسوب میشوند.
در الگوی پیشنهادی مقاله، برای بانکداری مرکزی اسلامی، ساختار جدیدی از نظام پولی و بانکی شکل میگیرد که در آن بانکها فاقد قدرت خلق پول بوده (ذخیرهگیری کامل)، و خلق پول تنها توسط بانک مرکزی اسلامی صورت میگیرد.