چکیده:
این مقاله به بررسی روابط دو کشور ایران و آلمان در عصر پهلوی (1304 تا 1357) میپردازد. بطور کلی بعد از رویکارآمدن رضاشاه و در نتیجه اتخاذ سیاست گرایش به نیروی سوم در مقابل دو قدرت روس و انگلیس و نیز اجرای برنامه نوسازی از سوی رضاشاه و همچنین مسـأله بازسازی خرابیهای ناشی از جنگ جهانی اول در آلمان، روابط دو کشور در زمینههای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و نظامی گسترش یافت و با فراز و نشیبهایی تا پایان سلطنت محمدرضا شاه ادامه یافت. در این مقاله، ابتدا خلاصهای از روابط ایران و آلمان تا قبل از به قدرت رسیدن رضاشاه بیان میشود و سپس این روابط در دوره رضاشاه و در دو مقطع 1304 تا 1312(دوره جمهوری وایمار) و 1313 تا 1318(دوره حکومت نازی) مورد بررسی قرار میگیرد. بخش بعدی مقاله مربوط است به روابط دو کشور در دوران جنگ جهانی دوم، که در نهایت قطع روابط را در پی داشت. در ادامه مقاله نیز روابط ایران و آلمان فدرال (که بعد از جنگ جهانی دوم تأسیس شده بود) در دوره محمدرضاشاه مورد بررسی قرار میگیرد. در بخش پایانی نیز، جمعبندیای از مقاله ارائه میگردد. لازم به ذکر است که در این مقاله از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است.
خلاصه ماشینی:
بطـور کلی بعد از رویکارآمدن رضاشاه و در نتیجه اتخاذ سیاست گرایش به نیروی سوم در مقابـل دو قـدرت روس و انگلیس و نیز اجرای برنامه نوسازی از سوی رضاشـاه و همچنـین مسـأله بازسـازی خرابـیهـای ناشی از جنگ جهانی اول در آلمان، روابط دو کشور در زمینه های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و نظـامی گسترش یافت و با فراز و نشیب هایی تا پایان سلطنت محمدرضا شاه ادامه یافـت .
در سال ١٨٨٣ ناصرالدین شاه برای تشکیل ارتش ایران به سبک اروپایی، از آلمان درخواسـت تعدادی افسر متخصص کرد، که آلمان توجهی به این درخواست نکـرد و تنهـا بـه فرسـتادن دو افسر بازنشسته ارتش آلمان به ایران اکتفا کـرد (ذوقـی، ١٣٦٨: ١١-١٠) بـا سـفر علینقـیخـان مخبرالدوله وزیر علوم و معارف ایران به آلمان، زمینه های تأسیس سفارتخانه در پایتخت هـای دو کشور فراهم گشت (نعمتی، کجباف و دهقاننژاد، ١٣٨٩: ٣٣٨).
تیمورتاش در این سال از برلین دیدار کرد و به انعقاد مقاوله نامه ها و پیمانهای چندی با دولـت آلمان دست زد که بیشتر به همکاریهای فنی دو کشور مربوط میشد و مؤسسات آلمانی را بـه شرکت در طرح احداث خط آهن و همچنین صـدور محصـولات کـروپ بـه ایـران تشـویق کـرد (بیگدلی، ١٣٨٦).
بطـور کلـی علیرغم تمامی تلاشهای انگلیس و شوروی برای جلوگیری از نفـوذ آلمـان در ایـران، سیاسـت بازرگانی خارجی آلمان به قدری موفقیت آمیز بود که تقریبا تمام تلاشهای ایـن دو کشـور را بـا شکست مواجه نمود (ازغندی، ١٣٨٣: ٨٠) آلمان نیروی اصلی توسعه ایران شده بود و در سالهـای ١٣١٥ بـه بعـد، اصـلیتـرین کشـور صادرکننده به ایران و وارد کننده از ایران و شریک استراتژیک و متحد اقتصادی ایـران در طـول این سالها بود (اسلامی، ١٣٩٤: ١٦٤).