چکیده:
توسعه جریانی چندبعدی است که مستلزم تغییر در ساختارهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و رفع نابرابریهای اقتصادی و اجتماعی است. ارزیابی سطوح توسعهیافتگی با استفاده از روشهای کمی از سوی منجر به شناخت میزان نابرابری بین مناطق میگردد و از سوی دیگر تلاشی در زمینه کاهش و رفع نابرابریهای موجود میباشد. پژوهش حاضر باهدف بهرهگیری از شاخصهای مدنظر، به دنبال سنجش وضع توزیع و توسعه در شهرستانهای مرزی استان آذربایجان غربی و مشخص کردن میزان اختلاف توسعه در بین آنها و نیز متوجه ساختن مسئولان به توجه بیشتر به شهرستانهای محروم و توسعهنیافته است. روش تحقیق، توصیفی– تحلیلی و نوع تحقیق کاربردی است دادههای تحقیق شامل 32 متغیر در قالب 4 شاخص آموزشی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی از آخرین سرشماری (1395) اخذ گردید. در این پژوهش با استفاده از مدل تحلیل خوشهای و Vikor به سطحبندی هر یک از شهرستانهای مرزی در سه سطح توسعهیافته (برخوردار)، درحالتوسعه (نیمه برخوردار) و توسعهنیافته (نا برخوردار) پرداختهشده است. نتایج حاصل نشان میدهد که شهرستانهای ارومیه و اشنویه در سطح توسعهیافته (برخوردار)، خوی، پیرانشهر، سلماس، سردشت در سطح درحالتوسعه (نیمه برخوردار) و شهرستانهای سیه چشمه و ماکو در سطح توسعهنیافته (نا برخوردار) قرارگرفتهاند. یافتههای پژوهش حاکی از این است که محرومیت کلی در سطح شهرستانها ازنظر برخورداری از شاخصهای موردمطالعه حاکم است و توزیع خدمات موجود نیز چندان متناسب با نیازهای جمعیتی شهرستانها انجامنشده است.
خلاصه ماشینی:
سنجش ميزان توسعه يافتگي شهرستان هاي مرزي استان آذربايجان غربي شهربانو گلچوبي ديوا، دانشجوي دکتري برنامه ريزي محيط زيست ، دانشگاه تهران ، تهران ، ايران سيد اسحاق جلاليان ١، استاديار جغرافيا و برنامه ريزي شهري، دانشگاه پيام نور، تهران ، ايران فريبرز احمدي دهکاء، استاديار جغرافيا سياسي، دانشگاه پيام نور، تهران ، ايران تاريخ دريافت : ١٣٩٨/٠١/٢٠ تاريخ پذيرش : ١٣٩٨/٠٥/١١ چکيده توسـعه جريـاني چندبعـدي اسـت کـه مسـتلزم تغييـر در سـاختارهاي اجتمـاعي، فرهنگـي، اقتصـادي و رفـع نابرابريهاي اقتصادي و اجتماعي است .
حـاتمي نـژاد و همکـاران (١٣٩٠) در پژوهشـي بـه سـنجش درجـه توسـعه يـافتگي صـنعتي شهرستان هاي مرزي استان آذربايجان غربي با استفاده از ٨ شاخص ، که نشـان دهنـده توسـعه صنعتي ميباشد با مدل تاکسونومي عـددي مـورد ارزيـابي قـرار داده و ايـن شهرسـتان هـا را سطح بندي کرده اند.
نتايج اين پژوهش مشخص ميسازد که : نزديکي به مرزهاي بين المللـي تأثيري بـر ميـزان توسـعه يـافتگي آن هـا نداشـته اسـت و تفـاوت هـاي قـومي و زبـاني عامـل تعيين کننده سطح توسعه يافتگي در اين شهرستان هاي است .
بنابراين پژوهش حاضر براي دستيابي به موضوع توسعه در شهرسـتان هـاي مرزي استان آذربايجان غربي با استفاده از ٣٢ متغير را موردمطالعه قرار داده و بـا اسـتفاده از مدل ويکور و روش تحليـل خوشـه اي شهرسـتان هـاي مـرزي را در سـه سـطح توسـعه يافتـه (برخوردار)، درحال توسعه (نيمه برخوردار) و توسعه نيافته (نا برخوردار) سـطح بنـدي نمـوده است .