چکیده:
«بحران هویت» یا همان «نسیان خود» و بحران «ازخودبیگانگی»، مشکلی است که همواره گریبانگیر بشر بوده است. این پژوهش، با مراجعه به مضامین قرآنی و روایی و استناد به آرای آیتالله جوادی آملی، ابتدا مفهوم روشنی از بحران روحی «خودفراموشی» ارائه داده و در گام بعد، جایگاه «خدافراموشی» و دینگریزی را در سلسلهعلل و سلسلهنتایج «خودفراموشی» تبیین کرده است. یافتههای این پژوهش حاکی از این است که خودفراموشی نه به معنای از دست دادن فطرت توحیدی، بلکه به معنای عطف توجه به صورت مادی و غفلت از صورت نوعیه انسان و روح انسانی است. اما در رابطه با جایگاه نسیان خدا، با توجه به اینکه طبق آیات قرآن کریم، اعتقاد به توحید مقوّم صورت نوعیه انسان است، نسیان خدا منجر به نسیان خویشتن خواهد شد. از سوی دیگر، با نظر به آیات قرآن کریم مبنی بر اینکه مبدا و معاد یکی است و انسان مظهر تام و جمیع اسمای الهی است، نسیان خویشتن نیز نهایتا منجر به نسیان خدا خواهد شد. ازاینرو، «خدافراموشی» در سلسلهعلل و سلسلهنتایج «خودفراموشی» قابل تحلیل و بررسی است.
The issue of »identity crisis« or »self-forgetfulness« and the crisis of »self-alienation« has always been a matter of concern to man. Referring to the Qur'anic verses and the narrations and also views of Ayatollah Javadi Amoli, the present research first presents a clear concept of the mental crisis of »self-forgetfulness« and on the second step, expounds on the state of »forgetfulness of God« and secularism in the series of causes and consequences of »self-forgetfulness«. The research findings indicate that self-forgetfulness does not mean to lose monotheistic nature but it means devoting special attention to materialistic life and ignoring man's nature and his soul. Regarding the state of forgetfulness of God, according to the Qur'anic verses, belief in monotheism reinforces man's nature and forgetting God causes self-forgetfulness. On the other hand, considering the verses of the holy Qur'an mentioning that the beginning and the end are the same and man is a perfect and complete manifestation of God's attributes, eventually self-forgetfulness leads in forgetting God. Therefore, the issue of forgetfulness of God can be analyzed in the series of causes and consequences of self-forgetfulness
خلاصه ماشینی:
از سوی دیگر، با نظر به آیات قرآن کریم مبنی بر اینکه مبدأ و معاد یکی است و انسان مظهر تام و جمیع اسمای الهی است، نسیان خویشتن نیز نهایتا منجر به نسیان خدا خواهد شد.
اما در رابطه با اینکه این روند چگونه رخ میدهد و چرا اگر یاد خدا را فراموش کردیم، خود را فراموش خواهیم کرد، میتوان گفت: اگر شیطان در کعبة دل راه پیدا کرد اول کاری که میکند، سرمایة خداخواهی را دفن میکند و چون یاد خدا با جان انسان عجین است، اگر یاد الهی دفن شد، جان انسانی هم دفن میشود.
دربارة آیة 19 سورة حشر که در بیان علیت خدافراموشی نسبت به خودفراموشی است، چند نکتة قابل ذکر است: در این آیه، خداوند میفرماید: «ولا تکونوا کالذین نسوا الله فأنساهم أنفسهم أولئک هم الفاسقون» (حشر: 19)؛ و نباشید مانند آنکه از یاد بردند خدا را، پس خدا نیز (بهعنوان مجازات) از یادشان ببرد ایشان را، تنها آن گروه نافرمانند.
برخی مفسران، در رابطة تفسیر این آیه گفتهاند: سنت لایتغیر الهی در این رابطه، این است که اگر کسی خدا را فراموش کند، به کیفر دردناکی مبتلا میشود و آن اینکه حقیقت خود را از یاد میبرد (ر.
لازم به یادآوری است که در مقابل آیات یاد شده، آیاتی نیز وجود دارند که بیانگر این هستند که آدمی با ورود به برزخ و بالاتر از آن در قیامت، حقایق را درمییابد و به اشتباهات گذشته خود اعتراف میکند: «یومئذ یوفیهم الله دینهم الحق ویعلمون أن الله هو الحق المبین» (نور: 25)؛ در آن روز که کیفر هر کس به تمام و کمال به او داده میشود و هر کس مییابد که خداوند همان حقیقت مطلق و محض، آشکار است.