چکیده:
«ارزشهای اخلاقی»، ارزشهای فعلی و اختیاری انسان است که مطلوبیت دارند؛ یعنی یا خود، هدف افعال اختیاری انسان است یا انسان را به آن نزدیک میکند. بعد نفسانی یا روحانی انسان، دارای سه ساحت است: 1. بینشی یا شناختی، 2. عاطفی یا گرایشی، 3. رفتاری یا کنشی. هر یک از این ساحات در قرآن، ارتباط عمیق و ناگسستنی با یکدیگر دارند و هر یک، بخشی از حقیقت و ماهیت انسان را شکل میدهند و در جهت عمیقتر شدن شناخت و ارزشها حرکت میکنند. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی، ضمن تشریح هر یک از ساحات روح انسان، به تبیین مصادیق ارزشهای اخلاقی ناظر به ساحتهای سهگانه وجودی انسان در قرآن، و ارتباط آنها با یکدیگر میپردازد.
Moral values" are human's current and voluntary values that are desirable; i.e., the very purpose of or is to bring human beings into voluntary actions. The human or spiritual dimension of the human being has three areas: 1. Insight or cognition, 2. Emotional or attitudinal, 3. Behavioral or kinetic. Each of these areas in the Quran have a deep and inextricable connection to one another, each forming a part of human truth and nature and moving towards deepening cognition and values. This paper attempts to describe each of the areas of the human soul in a descriptive-analytic way, explaining the instances of the ethical values of the three existential aspects of the human being in the Quran, and their relation to each other.
خلاصه ماشینی:
بدینمنظور، در این مقاله ضمن تبیین و تشریح ساحتهای سهگانه وجودی انسان، ارزشهای اخلاقی ناظر به هر یک از منظر قرآن کریم و ارتباط آنها با یکدیگر، مورد بررسی قرار گرفته است.
واژة «محبت» و مشتقات آن، 95 بار در قرآن تکرار شده است (در 35 سوره و 85 آیه)، عشق و محبت به اشکال گوناگون در زندگی انسان بروز میکند (نجاتی، 1386، ص 113-129؛ گروهی از نویسندگان، 1391، ص 228؛ سراجزاده، 1390).
البته آیة انحصار در جنگ با دشمنان و انفاق جانها در راه خدا ندارد، بلکه اشاره به قانون کلی و عمومی دارد و تمام مرارتها و سختیهای اطاعت فرمان خدا را برای انسان سهل و گوارا میسازد؛ زیرا به مقتضای اینکه خدای سبحان، آگاه از همه چیز و مهربان نسبت به بندگانش است، در هر یک از دستوراتش، مصالحی دیده است که مایة نجات و سعادت بندگان است، و بندگان مؤمن همه این دستورات را مانند داروهای شفابخش مینگرند و با جان و دل، آن را پذیرا میباشند (مکارمشیرازی و همکاران، 1374، ج 2، ص 107).
در قرآن کریم تمام گزارههایی که بیانگر نوعی شناخت و باور انسان است که در مورد آنها داوری ارزشی و اخلاقی نموده است، در این قسمت قرار دارد و جامعه یا فردی که حداقل بایستههای این ساحت را واجد باشد، جامعهای ارزشی با معیارهای الهی خواهد بود.
تمام عباداتی که برای انسان در قرآن ذکر شده است، در این ساحت قرار میگیرد.