چکیده:
قرآنپژوهان در چند دهه اخیر با رویکرد تفسیر ساختاری سورههای قرآن کریم معتقدند که این شیوه نوین، کمک قابلتوجهی به درک مفاهیم قرآنکریم میکند. این شیوه در درجه نخست، بهدنبال کشف اهداف اصلی و فرعی سورههاست و سپس کشف ارتباط سیاق جملهها و آیهها با یکدیگر در ترسیم اهداف فرعی و در فضایی بالاتر هدف کلی سوره است. مقاله حاضر بر اساس چنین رویکردی، سوره «ص» را با جستاری در تفاسیر متعدد شیعه و سنّی ازجمله تفسیر المیزان، مورد تامل و بررسی قرار داده است. نتیجه حاصل از بررسی ساختاری سوره «ص» نشاندهنده آن است که غرض کانونی سوره «ص» ناظر به آموزش و تربیت و تمرکزدادن شخص پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله و بهتبع مبلغان دینی به وظایف گوناگون ایشان در امر هدایت و انذار مشرکان در مسائل مبدا، معاد و نبوت است و به این وظایف در ضمن موارد متعدد تذکر داده شده است. تمجید از برخی انبیاء و زدودن اتهامهای سنگین و جلوگیری از تخریب وجهه ایشان نیز، بهعنوان هدف فرعی دیگر نیز مورد توجه بوده است.
خلاصه ماشینی:
2. وظیفه صبر در برابر تکذیب و یاوهگوییهای کافران همانند پیامبران پیشین در این فصل از آیات (17 تا 48) خدای متعال در راستای موفقیت در پیشبرد أهداف أصلی (مبدأ و معاد و نبوت)، پیامبر اسلام| را در برابر تکذیب و جسارتهای قوم، أمر به صبر و شکیبایی کرده است و جهت تسلی خاطر وی و تربیت و درس آموزانندگی، بخشی از سرگذشت بعضی از پیامبران إلهی را مطرح میکند.
(مکارم شیرازی و همکاران، 1372: 19 / 250) بهواسطه این آیات به گمان نادرست مشرکان بر بیهودگی خلقت و فراموشی و إنکار معاد، دو جواب داده میشود که از أهداف أصلی سوره است؛ نخست این که آفرینش آسمان و زمین باطل نیست و إقتضای حکمت الهی، هدفداری آفرینش را ایجاب میکند و این هدف بدون جهان دیگر و روز جزا حاصل نمیگردد، دیگر اینکه خدای عادل «متقین» و «فجار» را یکسان قرار نمیدهد و روز جزا بر این أمر دلالت دارد: «أم نجعل الذین آمنوا وعملوا الصالحات کالمفسدین فی الأرض أم نجعل المتقین کالفجار» (طباطبایی، 1374: 17 / 299) و نهایت اینکه قرآن «کتاب أنزلناه إلیک مبارک لیدبروا آیاته ولیتذکر أولو الألباب» کتابی است مشعر به أسرار تکوین و تشریع آفرینش و تأمینکننده منافع دینی و دنیوی که بهوسیله آن هدایت و یا حجت بر مفسدان تمام و نیز مؤمنان (صاحبان خرد) از راه استحضار حجتهای آن متذکر شوند.