چکیده:
یکی از برهههای مهم و قابل توجه در تاریخ فلسفهی اسلامی، حد فاصل قرون هفتم تا دهم
هجری است که از آن با عنوان مکتب شیراز یاد میشود. این مکتب دارای خصیصه هایی
است که منجمله میتوان به شرح و تعلیقه نویسی بر آثار پیشینیان، بحث آزاد علمی و نقد
یکدیگر، فلسفی شدن کلام، داشتن رویکرد ترکیبی و پیوند زدن میان مکتبهای مشاء، اشراق
و عرفان اشاره کرد. از دیگر ویژگیهای مهم مکتب شیراز، توجه به مباحث اخلاقی و به
طور عامتر حکمت عملی است که در آثار چند تن از فلاسفه ی این مکتب همچون علامه
جلالالدین دوانی، قاضی عضدالدین ایجی و تقیالدین فارسی مشاهده میشود. شاخصترین
فیلسوف مکتب شیراز، غیاثالدین منصور دشتکی میباشد. دشتکی در عداد آخرین
فلاسفه ای است که در دانشهای گوناگون زمان خویش مانند فلسفه، منطق، ادبیات، فقه،
طب و هیات تبحر داشته است. یکی از شاخه های علوم که دشتکی در آن به اندیشه ورزی
پرداخته حکمت عملی است. وی در رسائل الحکمة العملیة، اخلاق منصوری و قانون السلطنة
به مباحث حکمت عملی میپردازد. در مقاله ی حاضر، ترجمه ای روان از رساله ی الحکمة
العملیة ارائه گردیده است تا آگاهی یافتن از محتوای این رساله برای پژوهشگران حوزه ی
حکمت عملی و اخلاق تسهیل گردد.
Shiraz school is one of the most significant eras in Islamic philosophy between seventh and tenth century. This school has some species like interpretational writings, free scientific discussions and critiques, philosophizing literature, hybrid approach, and linking schools of thought, illumination and mysticism. Practical wisdom, as another species, was one of the most important fields that traditional schools have been concentrated on as a right way to be efficient in life. These elements thrive in thoughts of Jalal al-din Davani, aAzod al-din Iji and Taghi al-din Farsi. As elite, Ghiasuddin Mansur Dashtaki was an expert in several fields like philosophy, logic, literature, jurisprudence, medicine, and astrology. 'Al-Hekamat-o Al-Amaliah',’ Akhlaghe Mansuri’, and ‘Ghanun al-Saltanah’ are some papers that practical wisdom is focused by Ghiasuddin Mansur Dashtaki. This essay is concentrated on a translation of 'Al-Hekamat-o Al-Amaliah' as a paper on practical wisdom in his thoughts for researchers on ethics and practical wisdom
خلاصه ماشینی:
چون ذکر قوانین مخصوص نیازمند این است که نخست تکتک فضائل و رذایل برشمرده شوند، سپس در مورد هر ملکهای نشانهای که با آن شناخته میشود و علت ایجادش ذکر شود، سپس آن زینت اخلاقی که با آن ملکه فضیلت به دست میآید یا ملکهی رذیلت از بین میرود بیان شود، پس از آن، از علتی که باعث حفظ حال تحلیه یا تخلیه برای نفس میشود یاد گردد.
نظر دوم: ده چیزی که موظف است پس از عقد فراهم کند تا در امر منزل اختلالی رخ ندهد 1- باید هیبت خود را نزد زن حفظ کند (در مقالهی دوم در وظایف شاهان نیز ذکر خواهیم کرد) و برحذر باشد از این که هیبتش از بین برود، زیرا باعث میشود که زن، خود را مساوی یا برتر از شوهر ببیند.
حال باید گفت که سلطان لازم است اموری دهگانه را رعایت کند: 1- در میان شهرهای سرزمینش از مدینهای که فاضله باشد شروع کند و دربارهی ساکنانش جستوجو کند تا بداند که این پنج گروه از بزرگان و دعائم در آنجا وجود دارد یا نه: نخست: صاحبان فضائل یعنی حکیمان، فقیهان، قاضیان، پزشکان، مهندسان، ادیبان، منجمان، نویسندگان و شاعران دوم: صاحبان دلاوری، قدرت و شجاعت سوم: کشاورزان چهارم: بازرگانان پنجم: پیشه وران پس از جستوجو و آگاه شدن از تعداد افراد این صنفها، نسبت این تعداد را با جمعیت ساکنان مدینه بسنجد.
باید همهی تلاش خود را بکند تا هزینههایش از درآمدهای خاصش باشد، زیرا اگر از مدینه خراج گرفت این با حقیقت سلطنت منافات دارد چون غنی کسی است که به هیچکس احتیاج ندارد و همه به او احتیاج دارند.