چکیده:
این پژوهش چیستی کثرت و شغل را از نظر موضوعشناسی بررسی کرده است. برخی از مسافران مانند رانندگان و تجار از حکم قصر نماز و روزه خارج شده و موضوع اتمام قرار گرفتهاند. در اینجا بحث این است که آنچه موجب خروج آنان از حکم قصر شده، چیست؟ روایات مربوط به موضوع صرفاً به بیان برخی عنوانهای شغلی از قبیل مُکاری، جمّال، ملّاح و تاجر اکتفا کرده و در نهایت، عمل سفر را به عنوان علت حکم یاد کرده است، اما نگارنده از بیان فقیهان، دو نظریه کثرت سفر و شغل سفر را استنباط نموده و معیارهای تحقق آن را تبیین کرده است که در این میان، نظریه شغل سفر با مضمون روایات نزدیکتر به نظر میرسد.
This research investigated the nature of abundance and occupations from the view point of topicality. Some travelers such as drivers and merchants are excluded from the rule of curtail ritual prayers and fasts. However, the discussion raised here is that what is the reason behind such a curtail worship rule? The related traditions have merely mentioned the occupations such as carrier, beautician, navigator, and merchant and finally have mentioned the cause of travelling as the cause of issuing the rule. The author of the present paper has deduced two issues of frequent travelling and travelling occupation from jurisprudents' opinions and has stated the criteria for its fulfillment. It is concluded that the theory of travelling occupation is closer to the contents of traditions. <br /> <br /> <br />[1] Received in: 23/9/2018 Accepted in: 2/5/2019 <br /> <br /> <br />[2] PhD Graduate from Al-Mustafa University of Qom, Iran; E-mail:safidabb@gmail.com
خلاصه ماشینی:
بررسی سیر پیدایش این اصطلاحات نشان میدهد که از دوره شکلگیری فقه استدلالی شیعه با آثار شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی تا دوره محقق حلی و علامه حلی، فقیهان برای حکایت از موضوع مورد بحث، تعبیر «سفر بیش از حضر» را به کار میبردند (نک: مفید، 1413، 349؛ شریف مرتضی، 1415، 164؛ ابوالصلاح حلبی، 1403، 116؛ سلار دیلمی، 1404، 74؛ طوسی، 1387ب، 1/141؛ ابن براج طرابلسی، 1406، 1/106؛ ابن زهره حلبی، 1417، 73؛ ابن ادریس حلی، 1410، 1/338؛ قطب الدین کیدری، 1416، 92؛ محقق حلی، 1408، 1/124؛ علامه حلی، 1414، 6/106).
از میان این سه قسم شغل مرتبط با سفر، قسم اول از نظر همه فقیهان «شغل سفر» خوانده شده است، اما قسم دوم و سوم را بیشتر فقیهان «شغل در سفر» نامیدهاند؛ ولی در عین حال از نظر حکم داخل در موضوع شغل سفر به شمار آورده و آن دو را به عنوان یک موضوع تلقی کردند (خویی، 1418، 20/153-154؛ صدر، 1403، 427؛ فیاض، بیتا(ب)، 1/363؛ حکیم طباطبایی سید محمد سعید، 1415، 1/301؛ صافی گلپایگانی لطفالله، 1431، 138-139؛ تبریزی، 1426، 1/247).
رویکرد کثرتمحورانه در میان برخی فقیهان معاصر نیز مطرح بوده و آنان تنها کثرت سفر را عنوان جامع قرار میدهند و میگویند کثیرالسفر موضوع اتمام نماز است، چه آنکه شغلش سفر باشد، مانند راننده و کشتیبان، یا شغلش در سفر باشد مانند تاجر و چوپان، یا کسی باشد که برای اموری مانند تحصیل، تدریس یا تفریح و درمان و مانند آنها زیاد سفر میکند یا حتی برای تفریح و زیارت سفر میکند (شبیری زنجانی، 1428، 292؛ حکیم طباطبایی سید محمد سعید، 1415، 1/300؛ فضلالله، 1422، 1/388-394؛ سیستانی، 1417، 1/294؛ همو، 1422، 190؛ مظاهری، 1384، 188).