چکیده:
آیه 228 سوره بقره، بحث طلاق رجعی و حق مرد در رجوع به زوجه مطلقه را مطرح کرده است. این آیه از اصلیترین ادله حق رجوع زوج در طلاق رجعی محسوب میشود. در آیه مذکور حق رجوع زوج مشروط به اراده اصلاح شده است. همچنین در آیاتی همچون آیه 229 و 231 همین سوره، قرآن کریم تعبیر امساک به معروف و تسریح به احسان را بهعنوان وظیفه مرد پس از طلاق رجعی بیان کرده است، ولی مشهور فقها چنین شرطی را ذکر نکردهاند؛ بنابراین حتی اگر اراده اضرار زوج در رجوع به زوجه محرز شود، زوج حق رجوع دارد. مقاله حاضر، مضمون آیات پیشگفته را از نگاه فقهی بررسی کرده، دیدگاههای گوناگون درباره آنها را نقد و بررسی کرده است. بهنظر نویسندگان، از این آیات استفاده میشود که حق رجوع زوج در طلاق رجعی مشروط به اراده اصلاح است و درغیراینصورت، زوج حق رجوع ندارد و ادلهای که برای طرح این ظاهر اقامه شده است، قابل خدشهاند.
خلاصه ماشینی:
همچنین در آیاتی همچون آیه 229 و 231 همین سوره، قرآن کریم تعبیر امساک به معروف و تسریح به احسان را بهعنوان وظیفه مرد پس از طلاق رجعی بیان کرده است، ولی مشهور فقها چنین شرطی را ذکر نکردهاند؛ بنابراین حتی اگر اراده اضرار زوج در رجوع به زوجه محرز شود، زوج حق رجوع دارد.
آیتالله شیخ حسین حلی فقیه بزرگ معاصر، شیخ حسین حلی پس از ذکر آیات محل بحث، مینویسد: از آیات مذکوره یک حکم کلی استفاده میشود و آن اینکه هرکس نسبت به حیات همسرش باید یکی از دو روش را انتخاب کند و راه سومی وجود ندارد: امساک بهمعروف که مراد این است که به همه وظایف خود قیام کند و دیگری تسریح بهاحسان که منظور از آن این است که اگر نمیتواند وظایف خود را انجام دهد، زن را آزاد بگذارد تا متکفل امور زندگی خود شود و فقره «و لاتمسکوهن ضرارا لتعتدوا» یا تأکید همین قاعده کلی است و یا بیانگر یک حکم جدید و حکم جدید را اینگونه تبیین کردهاند: امساکی که موجب اضرار به زوجه باشد، جایز نیست؛ چه اضرار به زوجه ناشی از اختیار زوج باشد؛ مانند اینکه زوج درحالیکه قدرت بر ادای حقوق زن دارد، از آن خودداری کند و چه زوج اختیاری در آن نداشته باشد و عاجز از انجام وظایف شود؛ مثل عنن و ناتوانی جنسی که بعد از وطی عارض شود (حلی، 1415، ص186ـ187).