چکیده:
با توجه به افزایش تولید پسماند و دلنگرانیهای حاصل از خسارات اکولوژیکی ناشی از آنها، سیاستگذاری مدیریت پسماند از اهمیت فوقالعادهای برخوردار شده است. پسماند محصول جانبی فعالیتهای انسانی و شامل انواع پسماندهای خانگی، پزشکی، کشاورزی، صنعتی، تجاری، ویژه و خطرناک است. در مدیریت جامع پسماند، جمعآوری و روشهای پردازش و دفع پسماند در تعامل با یکدیگر به نحوی مدیریت میگردند که اهداف سهگانه محیطزیستی، اجتماعی و اقتصادی مطلوب منطقه به دست آید. این مقاله با بررسی چندین رویکرد مدیریت پسماند، بر سیاستهای مدیریت پسماند و استراتژیهایی همچون قیمتگذاری نرخ متغیر خدماتدهی پسماند، آموزش و انگیزههای اقتصادی تاکید میکند. در ادامه، کاستیهای سیاستگذاری و نیز چالشهای قانون مدیریت پسماند بررسی میشود و مدیریت پسماند در نظام حقوقی چند کشور مورد واکاوی قرار میگیرد. با توجه به اسناد بالادستی محیطزیستی همچون اصل پنجاهم قانون اساسی و برنامههای توسعه پنجساله کشور، بیان میگردد که قانون مدیریت پسماند در ایران در مسیر رشد خود بوده و تکامل آن در گرو بررسی بیشتر حقوقدانان، متخصصان و حمایت تمام نهادهاست. درنتیجه، ضروری است تا در کنار سیستم قانونی و سیاستگذاری، سیستمهای مدیریتی، اقتصادی، محیطزیستی، فرهنگی و اجتماعی پسماند نیز تقویت گردند.
Due to the increasing waste production and the concerns arising from their environmental damage, waste management policy-making is of the utmost importance. The waste is a side product of human activities and includes a variety of household, medical, agricultural, industrial, commercial, special, and hazardous waste. In Comprehensive Waste Management, collection, transport, process, treatment, and disposal of waste are managed to achieve the desired triple environmental, social, and economic objectives of the region. By examining several waste management approaches, this paper emphasizes on waste management policies and strategies such as different service pricing, training, and economic incentives. Besides, the study investigates the policy deficiencies and challenges of waste management law and analyzes legal systems of waste management in some countries. Considering the upstream environmental documents such as the Fifth Article of the constitution and the Five-Year Development Plans of the country, it is stated that the law of waste management in Iran is in the course of its development, and its evolution depends on the further examination of lawyers, and specialists and support of all institutions. As a result, in addition to legal and policy tools, it is necessary to strengthen management, economic, environmental, cultural, and social systems of waste.
خلاصه ماشینی:
با توجه به زیانهای بهداشتی و اقتصادی ناشی از عدم کنترل، انجام و اجرای یک برنامهریزی و مـدیریت صـحیح اقـتصادی و محیطزیستی در چهارچوب سامانه یکپارچه مدیریت پسماندFootNote No="114" Text=" Integrated solid waste management system" ضروری است.
در چارچوب این ضرورتها، مهمترین دلایل اهمیت مدیریت پسماند را میتوان به شرح زیر عنوان کرد: - حفظ منابع طبیعی و جلوگیری از تخلیه و اتلاف بیشتر منابع زیستی کـره زمـین؛ جلوگیری از آلودگی محیطزیست چـراکه حـتی آلودگی در مقادیر کم آن باعث تغییر در وضعیت عناصر محیط (اتمسفر، آب، خاک و غیره) میگردد و با ورود پسماند به چرخه طبیعت (مانند نشت شیرابه پسماند به سفرههای زیرزمینی آب)، محیطزیست بهویژه محیطزیست شهری دچار آسـیب جـدی میشود؛ - اتخاذ رویکرد جامع کاهش پسماند تولیدی و مدیریت؛ پسماند تولیدشده به روشی پایدار و اقتصادی؛ - ارزش اقتصادی بازیافت پسماند [9].
عدم کنترل تولید زباله، در آینده آثار محیطزیستی غیرقابل جبرانی را به ارمغان خواهد آورد؛ بنابراین بهمنظور توجه به اقتصاد جمعآوری زباله و بازیافت، ضرورت دارد شناخت کاملی از دیدگاه شهروندان و نـظامهای جـمعآوری حاصل آیـد که در نهایت منجر به ارائه راهکارهایی شود که علاوه بر کارایی آنها در جمعآوری پسماند، به لحاظ اقتصادی - مـحیطزیستی توجیه لازم را داشته و هزینه چندانی نیز برای مدیریت شهری نداشته باشد [27].
مطالعات مختلفی که برای بـررسی اثـرات مـشوقهای اقتصادی بر رفتار مدیریت و بـازیافت پسـماند تـوسط خانوارها در کشورهای مختلف انجام شده است گواه بر اهمیت این سیاستها بر کاهش تولید زباله و افزایش بازیافت توسط خانوادهها است کـه بـهعنوان یـکی از عناصر مهم در کاهش آلودگیهای محیطزیستی در نظر گرفته مـیشود.