چکیده:
یکی از انواع تقسیمبندی جرائم، تقسیمبندی ازلحاظ اهمیت جرم ارتکابی و شدت مجازات است. تعزیرات نوعی از مجازاتهای اسلامی است که از آغاز شکلگیری دین اسلام در کنار مجازات حدی به وجود آمد که ازنظر اهمیت جرم و شدت مجازات، دارای درجهبندی پایینتری نسبت به حدود است. تعزیرات منصوص یا معین شرعی، ازجمله موضوعات محل بحث و اختلاف در فقه کیفر یا اسلام است. تعزیرات منصوص فاقد پیشینه در حقوق کیفری ایران است. مقنن جزایی ایران نخستین بار در قانون مجازات اسلامی 1392 بدون ارائه تعریفی از این نهاد و روشن ساختن مصادیق آنها، احکام خاصی را بر آن مترتب نموده و بهنوعی با آنها معامله حد نموده است. منظور از تعزیرات منصوص شرعی، مجازاتهای خاصی است که توسط شارع مقدس، نوع و اندازه آن برای گناهان موجب تعزیر مقرر شده و در قانون ایران نیز برای بعضی جرائم موجب تعزیر آمده است نظیر همجنسگرایی مردان، اقرار به زنا کمتر از 4 بار که به ترتیب در مواد 237 و 232 قانون مجازات اسلامی آمده است. بر اساس تبصره 2 ماده 115 قانون مجازات اسلامی مصوّب 1392، مجازاتهایی که در قالب تعزیرات منصوص شرعی هستند مشمول برخورداری از امتیازات مهمی همچون مرور زمان کیفری، تعویق مجازات و تعلیق مجازات نخواهند بود.
خلاصه ماشینی:
به سه دلیل میتوان ثابت کرد که منظور قانونگذار آن دسته از مجازاتهای تعزیری هستند که در فقه دارای نوع و میزان مشخصی از مجازات هستند: دلیل اول اینکه بهرغم آنکه برخی از محرمات شرعی در روایات، قابلتعزیر معرفی شدهاند، نظیر قذف غیرمسلمان توسط مسلمان یا قذف متقابل دو نفر که به ترتیب در تبصره 1 مادۀ 251 و تبصرۀ ذیل مادۀ 261 منعکس شدهاند، اما چون در روایات به میزان آنها اشاره و تصریح نشده است، از طرف قوۀ مقننه بهمثابۀ تعزیرات منصوص شرعی با آنها برخورد نشده است.
دیگر اینکه یکی از شرایط اعمال مجازات حدی منوط به مکلف بودن شخص مرتکب است که این موضوع در مادۀ 217 قانون مجازات اسلامی موردعنایت قانونگذار نیز قرار گرفته است، حال آنکه در جرائم موجب تعزیرات منصوص شرعی، مصادیقی است که حکایت از قابلیت اعمال آن بر شخص غیرمکلف دارد، برای مثال میتوان به جرم موضوع مادۀ 253 قانون مجازات اسلامی اشاره کرد که اگر فرد نابالغ به دیگری نسبت زنا یا لواط دهد تعزیر میشود.
در خصوص تأسیس اینگونه از تعزیر، با توجه به سیاست کیفری اسلام در خصوص تشریع دوگانۀ مجازات حدی و تعزیری که در کلام برخی فقها نیز به تمایزات آنها تصریح شده است، ازجمله اینکه تعزیر متناسب با مقتضیات زمان، خصوصیات مرتکب، بزهدیده و جرم ارتکابی و همچنین میزان ضررهای واردشده به جامعه و بهمنظور تأدیب مجرم و پیشگیری از تکرار جرم تعیین میشود، به نظر میرسد که تعزیرات اعم از منصوص (مقدر و غیرمقدر) و غیرمنصوص باید در ید حاکم جامعۀ اسلامی باشد.