چکیده:
هدف: هدف پژوهش حاضر ارائه الگویی نظری برای برنامهریزی آموزش علم اطلاعات و دانششناسی در ایران است. به همین منظور، ضمن پرداختن به مفاهیمی از نظریههای اکولوژی و سیبرنتیک و پیوند آنها با یکدیگر، رویکرد جدیدی تحتعنوان «اکوسیبرنتیک» معرفی و تشریح میشود.
روش: این پژوهش به روش سندی انجام شده است. مرور مفاهیم سیبرنتیک و اکولوژی و مطالعات انجامشده درباره آینده آموزش علم اطلاعات و دانششناسی برای گردآوری اطلاعات موردنیاز به کار گرفته شده است.
یافتهها: رویکرد اکوسیبرنتیکی به آموزش علم اطلاعات و دانششناسی، همانند اکوسیستمهای زیستی، همزمان به دو عامل اصلی محیط و ارکان آموزش رشته توجه دارد. رویکرد اکوسیبرنتیکی به مطالعه روابط تعاملی میان ارکان آموزش علم اطلاعات و دانششناسی و محیط پیرامونی آن میپردازد و آینده آموزش علم اطلاعات و دانششناسی را تابعی از تعامل میان ارکان آموزش علم اطلاعات و دانششناسی و محیط پیرامون آن بهعلاوه سیستمهای دریافتکننده بازخورد و پیشخورد میداند.
اصالت/ارزش: نگرشهای مطرحشده درباره آینده علم اطلاعات و دانششناسی را میتوان در چهار گروه جای داد. نخست، نگاه بدبینانه نسبت به آینده و اعتقاد به سناریوی انقراض و نابودی است. گروه دوم قائل به تمایز میان «کتابداری» و «علم اطلاعات» و دیگر عناوین جدید هستند. آنها جامعه کتابداری را از خوشبینی محض درباره سهم بالای خود در مشاغل آینده جامعه اطلاعاتی برحذر داشتهاند. بهعبارتی، در اینجا با چالش کتابداری با مفهوم سنتی آن و علم اطلاعات و دیگر رشتههای همنام بهمعنای مدرن آن درگیرند. گروه سوم معتقدند که راه رسیدن به آینده از گذشته و حال میگذرد. علم اطلاعات و دانششناسی برای ادامه حیات باید به عوامل درون و برونرشتهای توجه کند. درواقع، این دیدگاه به پیشرفت و ادامه حیات بهصورت پیوسته و بدون تغییرات اساسی اشاره دارد. گروه چهارم نیز آیندهای مطلوب برای علم اطلاعات و دانششناسی قائل هستند. آنها راز و رمز دستیابی به این آینده مطلوب را برنامهریزی و طراحی سیستم آموزشی با هدف آموزش دانشجویان نسل آینده دانستهاند. این پژوهش برای نخستین بار با رویکردی اکوسیبرنتیکی به تحلیل برنامهریزی آموزش علم اطلاعات و دانششناسی در ایران پرداخته و میتواند مبنایی برای آموزش علم اطلاعات و دانششناسی باشد.
Purpose: The purpost of this research is to provide a theoretical model for educational planning in the field of Knowledge and Information Science (KIS) in Iran. To do so, while addressing the concepts of ecology and cybernetics theories and combining them with each other, a new approach called “Eco-cybernetics Appraoch” is introduced and explained.
Method: This research was conducted using the documentary-analytical method. To gather the required information, a literature review of the cybernetics' and ecology's concepts and of the studies carried out into the future of KIS education was conducted.
Findings: Eco-cybernetics approach to KIS education, like biological ecosystems, concerns simultaneously the environmental factors and pillars of education. Eco-cybernetics approach studies the interactive relationships between the pillars of KIS education and its environment. This approach regards the future of KIS education as a function of the interaction between the pillars of KIS education and its einvironment as well as its feedback and feed-forward systems.
Originality/value: The attitudes put forward about the future of KIS can be divided into four groups. The first group includes a pessimistic approach to the future and a belief in the extinction and destruction scenario. The second group distinguishes between the "Library Science" and the "Information Science" and other new titles. They have warned the library science community against the pure optimism about their high share in the future jobs of the information society. In fact, they are concerned with the challenge of library science in its traditional concept and information science and other similar disciplines in its modern sense. The third group maintains that the path to the future passes through the past and present. In order to survive, KIS must focus on the intradisciplinary and extradisciplinary factors. In fact, this perspective refers to the progression and survival in a steady manner without major changes. The fourth group believes in a favorable future for KIS. They see planning and designing an education system aimed at educating the future generation students as the key to achieve this desirable future. The present research, for the first time, has addressed the Eco-Cybernetics approaches to the analysis of KIS education planning in Iran and can serve as a basis for the KIS education.
خلاصه ماشینی:
آموزش کتابداري، آموزش علم اطلاعات و دانش شناسي، اکوسيبرنتيک تحقيقات اطـلاع رسـاني و کتابخانـه هـاي عمـومي؛ فصـلنامۀ Research on Information Science and Public Libraries; The Quarterly Journal of Iran Public علمي- پژوهشي؛ دورة ٢٥، شمارة ١، پياپي ٩٦، بهـار ١٣٩٨ Successive ;١.
ازآن جاکه پـرداختن بـه تمـامي نظريه هـا در يـک اثـر پژوهشـي امکـان پـذير نيسـت و در راسـتاي تکميـل مطالعـات پيشـين ، در ايـن پژوهش تـلاش شـده اسـت بـا بهـره گيـري از نظريـه هـاي سـيبرنتيک و اکولـوژي بـا رويکـردي نـو تحت عنوان اکوسيبرنتيک به بحث دربارة آينـدة آمـوزش علـم اطلاعـات و دانـش شناسـي در ايـران پرداخته شود؛ چراکه امروزه پرسش گري دربارة آينـدة رشـته و برنامـه ريـزي آينـده نگـر بـه يکـي از دغدغه هاي اصلي ذي نفعان آموزش رشته در کشور تبديل شده است .
جايگاه آينده نگاري در نظر پژوهشگران علم اطلاعات و دانش شناسي همان طور که اشاره شد، پيش بيني و پرسش دربـارة آينـده علـم اطلاعـات و دانـش شناسـي تحـت عناوين مختلف پيشينۀ نسبتا طـولاني داشـته و هـر يـک از پژوهشـگران رشـته در داخـل و خـارج 18 1 کشور تلاش کرده اند کـه از دريچـۀ نگـاه و انديشـۀ خـود بـه ايـن پرسـش پاسـخ دهنـد.
همچنين به نظر مي رسد ما بيش از هر زماني نيازمنـد ايـن هسـتيم کـه تصـميم گيـري هايمـان را بـر پژوهش هاي علمي و عملي و نـه اظهارنظرهـاي شخصـي اسـتوار سـازيم تـا در آينـده بـا پرسشـي اين گونه روبه رو نشويم : آيا آموزش علـم اطلاعـات و دانـش شناسـي ايـران راهـي را مـي رود کـه يوزپلنگ ايراني رفته است ؟ براي برنامه ريزي و نگاه به آيندة بلندمـدت پـيش روي آمـوزش علـم اطلاعات و دانش شناسي مي توان از نظريه هاي موجود استفاده کرد.