چکیده:
ضرب المثل ها، زیر مجموعه فرهنگ مردم و فرهنگ مردم، یکی از عناصر مهم هویت ساز است. ضرب المثل ها به دلیل اهمیتی که در فرهنگ سازی و انعکاس فرهنگ مردم و هویت فردی و اجتماعی آنان دارند، مقوله ای مهم در مطالعات مربوط به هویت ملی به شمار می روند. این تحقیق بر آن است تا نشان دهد نقش ضرب المثل ها در انعکاس و تقویت هویت ملی چیست؟
برای پاسخ به این پرسش، از میان مولفه های مختلف هویت، دو مولفه را برگزیدیم تا بر اساس آنها به بررسی و تحلیل ضرب المثل ها بپردازیم:
1- مولفه ملی شامل: وطن، زبان، اسطوره ها، سنت ها و اقوام.
2- مولفه دینی شامل: آیات و احادیث، اصطلاحات، مفاهیم، آداب و اعمال، نام ها و جای های دینی و مفاهیم مذهبی.
پس از مقدمات نظری بحث، از میان یکصد هزار ضرب المثل فارسی (در دست انتشار)، مصداق های دوازده گانه هویت ملی و دینی را برگزیده ایم تا به طبقه بندی و تحلیل آنها بپردازیم و انعکاس آنها را در مثل ها نشان دهیم. این بررسی، نشان می دهد که در حوزه مولفه های ملی، 1538 مثل و در حوزه مولفه های دینی 6800 مثل، (جمعا 8338 مثل) وجود دارد که به طور مستقیم به مسایل ملی و دینی اشاره دارند.
این تعداد، نشان می دهد که مثل ها، آینه فرهنگ و اندیشه های مردم و حاوی حکمت های تجربی آنان است که از دو منبع مهم دینی و ملی نشات می گیرند؛ چه آنکه 8.5% از کل مثل های فارسی، صبغه ای دینی و ملی دارند و این حجم گسترده، نشان دهنده توجه مردم به هویت ملی و دینی آنهاست.
خلاصه ماشینی:
"جشنهای ایرانی،بازتاب گستردهای در مثلها یافتهاند که گاه این اشاره به طورصریح به خود آداب و رسوم است و گاه در معنی استعاری استفاده میشوند: عید نوروز(54 مورد):پیراهن بعد از عید،برای گل منار خوب است(شکورزاده) سیزدهبهدر(10 مورد)اگر تو سیزده نوروزی،من سیزده صفرم(شکورزاده) چهارشنبهسوری(4 مورد):از خر(دیوانه)میپرسند چهارشنبهسوری کی است(بهمنیاری) یلدا،شبچله(7 مورد):{Sشبچله به فتوای زمانه#بیاید خورد قدری هندوانه(ابریشمی)S}آداب و رسوم(7 مورد):هر گوسفند را پشمش هر ملک(وطن)را رسمش(افغانی)برخی آداب و رسوم ایرانی دیگر که حاصل تداخل فرهنگ ایرانی و اسلامی است: شیربها(3 مورد):از شیربهای دختر و خون پدر کسی سیر نمیشود(هزارهای) تعزیه(13 مورد):خود میکشی عاشق را،خود تعزیه میداری(شکورزاده) قربانی کردن(7 مورد):برای عید بود گوسفند قربانی(دهخدا) مشتلق دادن(2 مورد):استخوان را توی کثافت بزن و مشتلق بده به خبرچین(ابریشمی) شب چهل(10 مورد):هم خنده و سور و سرور،هم هفته و چله و زیارت اهلقبور(شکورزاده) خلعت(11 مورد):خلعت زیبا به از خلعت دیبا(دهخدا) نذر(37 مورد):روغن ریخته را نذر امامزاده میکند(دهخدا) ختنهسوران(13 مورد):همه ختنهسورانها سر پسر قاضی بود(ابریشمی) بارانخواهی(5 مورد):از دعای گربه سیاه(کوره)باران نمیآید(دهخدا) چله،زایمان(5 مورد):مثل گربه زایمان کرده،چله میزند(ابریشمی) رونما،جهیزیه(4 مورد):جهیزیه خوبی آورده،رونما هم میخواهد(گیلکی) حجله(27 مورد):عروس که گرسنه میشود،آش دم حجله یادش میآید(بختیاری) چاووشی(3 مورد):هر کس به زیارت میرود،تو چاووش خوان او باش(مازندرانی) فاتحهخوانی(30 مورد):فاتحه را بالای سر مرده میخوانند(شهری) -4-اسطورهها و قهرمانان ایرانی اسطورهها به تثبیت مفاهیم موجود در عوالم درونی و بیرونی جامعه میپردازند وبازتاب آن در فرهنگ مردم خصوصا مثلها،حکم زنده کردن آمال و آرزوهای فروخفتهرا دارد."