چکیده:
رمان یکی از گونههای ادبی جهان معاصر یکی از قالبهای گنجایش اساطیر و اندیشههای روزگار اساطیری است. "اسفارکاتبان" نمونهای از رمان با رویکرد اسطوره و عرفان شرقی است. اهم مضامین اساطیری کار بسته شده در این اثر عبارتند از؛ تناسخ کتابت کهن الگوهای ایزدان زن اثیری و دو وجهی اندیشههای رادیکالی و نژادپرستانهی یهود کهن الگوی تقدیر اسطورهی مار آرمان مرگ اندیشی و بیمرگی. خسروی در این اثر با استفاده بینامتنی از قرآن و متون کلاسیک ایران اسلامی و متون عهد عتیق اهداف چندگانهای را دنبال کرده است. از جمله با تجمیع عقاید دین اسلام و یهود و تلفیق زبان کهن و امروزین بازتاب اهمیت کتابت بازتعریف «اندیشهها و آیین اسلامی و یهود» در قالب روایتها اشاراتی کوتاه در باب «آیین بودا» و... به بار اساطیری رمان افزوده است. با توجه به نشانهها و فضاهای بوف کوری مثل زن دو وجهی و رقاصه هندی در این اثر آن را میتوان از زمره آثاری تلقّی کرد که به ﺗﺄسی از ادبیات «بوف کور» نوشته شده است. روش تحقیق توصیفی -کتابخانهای است که به تحلیل و نقد موتیفهای اساطیری اسفار کاتبان پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
اهم مضامین اساطیری کار بسته شده در این اثر عبارتند از؛ تناسخ کتابت کهن الگوهای ایزدان زن اثیری و دو وجهی اندیشه های رادیکالی و نژادپرستانۀ یهود کهن الگوی تقدیر اسطورۀ مار آرمان مرگ اندیشی و بی مرگی .
؛ که از این میان با بازنویسی و سخن گفتن از مباحث کلامی مثل تناسخ و حلول ، تقدیر، آیین کفن و دفن مرده در دین اسلام ، مرگ و زندگی و عشق ، شرح قداست و کرامت خواجه کاشف الاسرار و شدرک قدیس یهودی و نیز زن اثیری به بار اساطیری رمان افزوده است .
شیخ یحیی کندری در رؤیای صادقه با استناد و پشتگرمی به آیۀ ٥٦ سورۀ بقره که نماد تبیین تجدید حیات است قادر به حلول در هیأت احمد بشیری است و از این طریق محمولۀ موروثی تبار جمعی را بازسازی و در بسته ای نوین با نام اسفار کاتبان ارائه میکند.
به عنوان مثال "اسم اعظم " همان وجه قدسی "کلمه " است که خواجه کاشف الاسرار و شدرک هر دو قدیس رمان حافظ آن هستند و با آن قادر به انجام اعمال خداگونه هستند.
در این اثر پیشگویی و علامات آسمانی از نشانه های تقدیرگرایی است (خسروی، ١٣٨١: ١٧٤) و خواجه کاشف الاسرار کسی است که بر تقدیر اشراف دارد و واقعه مرگ شاه منصور را پیشگویی میکند.
رفعت ماه زن سیال و تجریدی که از آغاز روایت احمد بشیری و به موازات آن در هیأت کلمات در متن در حرکت است در پایان در وجه مادی رقاصۀ هندی هبوط میکند و نطفۀ هلاکت شاه بشیر شکل مصور سعید بشیری را به دنیا میآورد و این تولد راز آمیز، تقدیر مرگ شاه منصور را به منصۀ ظهور مینشاند.