چکیده:
منطقه خور و بیابانک واقع در ایران مرکزی از جمله مناطقی است که در معرض فرسایش خاک بوده وعلی رغم کمبود روان آب در منطقه شواهد متعددی از فرسایش آبکندی در منطقه دیده میشود . این اشکال از پیچیده ترین اشکال فرسایشی هستند که طی چندین مرحله و در طول زمان، رشد وتحول یافته اند . گفته میشود فرآیند های طبیعی و عوامل انسانی در این امر نقش موثری را ایفا می کنند اما تکتونیک جنبا بعنوان یکی از عوامل مهم در ایجاد بخشی از آبکند ها در این منطقه نقش اساسی داشته است و این درحالیست که در هیچیک از منابع داخلی وخارجی به این عامل در تکوین این پدیده اشاره ای نشده است . بر اساس بررسی های بعمل آمده در این پژوهش میتوان مستندات لازم بر دخالت تکتونیک جنبا در ایجاد آبکند ها را ارائه واین عامل را بعنوان عاملی در ایجاد فرم های آشفته یا فرم های ناتعادلی منطقه معرفی نمود . به عبارت دیگر هدف اصلی این مقاله طرح عامل تکتونیک جنبا به عنوان عامل اصلی در ایجاد آبکندهای اردیب وتاکید بر تنوع ژنز ابکند های منطقه مطالعاتی است .تجزیه و تحلیل داده های اقلیمی واندازه گیری های صحرائی از ابعاد آبکندها در قالب روش های تحلیلی ضریب هیدروترمال و ضریب ws نشان میدهد که فرآیندهای بوجود آورنده آبکند ها در سه منطقه خور، بیاضه واردیب منشا اقلیمی نداشته بیشتر ناشی ازتغییر سطوح اساس محلی ، تغییر سطح اساس آب در اثر پارگی آبگیر محلی در بیاضه و سرریز آن و بالاخره تغییر سطوح اساس محلی بواسطه تغییرات تکتونیک جنبا در اردیب بوده است .
Khoor and Biabanak area is located in centeral Iran, amongst areas that is in soil erosion and in spite of lack of runoff in area, observe several gully erosion in area. This structure is the most complex erosion structures that have evolution and growth during some steps and during the time. Natural processes and human factors have efective role in this case, but active tectonic as a most important factor in generating the part of gullies have basic role, but in neither inner nor foreign surces don’t attend to this factor in developing this phenomena.By investigating in this research can offer need full documentation on effect of active tectonic in generating gullies and introduce this factor as one of the factors in generating the turbulent and unbalance forms in this area. The main goal in this research is introduce the active tectonic factor as main factor in generating the Ordib gullies and affirmation on gullies genesis Variety in area of study. Analyse the climate data and geo field measuring of gullies dimensions in analytical wayes format, hydrothermal coefficient and WS coefficient shows that gullies generator processes in Khoor, Bayazeh and Ordib area have not climatic origin and more result of local base level changes and water base level for rupture the lake in Bayazeh and over flow and finaly for active tectonic changes in Ordib area.
خلاصه ماشینی:
صیادی (١٣٨٥) در رساله خود اثر برخی از عوامل موثر بر توسعه فرسایش آبکندی در سازند لسی را در 11- Permanent gully, classic gully 12- Stream 13- Tokgoz 14- Roblesa 15- Volker 16- Confort حوضه آبخیز آق امام کچیک استان گلستان بررسی و به این نتیجه رسیده که رواناب سطحی، مساحت حوضه آبخیز بالادست خندق ، شیب ، تراکم پوشش گیاهی و خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک به ویژه میزان سیلت ، املاح محلول و درجه اشباع خاک در شکل گیری و گسترش فرسایش آبکند در سازندهای لسی موثر میباشند.
به عبارت دیگر شاخص های ضریب هیدروترمال و ضریب ws نمیتوانند موید به وجود آمدن و شکل گیری این پدیده در منطقه باشند، دلایل و شواهد استنباطی و آزمایشگاهی از یک سو و نتایج حاصل از ارتفاع سنجی و رسوب شناسی در منطقه نشان میدهد که تکتونیک جنبا، پارگی و سرریز نمودن آبگیر بیاضه از یک سو و تغییر سطح اساس آب در محل ، منجر به ایجاد سیکل فرسایشی و تکوین گالی ها شده است .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٨: نخ آب ها و نحوه تجمع پوشش گیاهی در مسیر آن ها نتیجه گیری آبکندها که به عنوان فرم های آشفته از آن ها یاد میشود از نظر ژنریک دارای یک منشا نبوده و عوامل متعددی در ایجاد آن میتواند موثر باشد نتایج حاصل از تحقیقات و بررسیهای انجام گرفته در منطقه خور نشان می دهد که آبکندهای منطقه تحت تاثیر سه عامل ، تغییر سطوح اساس محلی به واسطه عوامل اقلیمی، تغییر سطح اساس یک آبگیر محلی به واسطه پارگی و بالاآمدگی تکتونیکی در سینه دشت اردیب به وجود آمده است .