چکیده:
در بسیاری از کشورها بویژه کشورهای با اقلیم های خشک ونیمه خشک، فرسایش خاک مسئله ای بسیار مهم محسوب می شود. بررسی میزان تاثیر انواع فرسایش( آبی - بادی) در هر یک از واحدهای ژئومورفولوژی و مقایسه پتانسیل رسوبدهی فرسایش آبی و بادی هدف اصلی این تحقیق بمنظور کاربرد ژئومورفولوژی در برآورد پتانسیل فرسایش بشمار می رود. در ابتدا نقشه رخساره های ژئومورفولوژی بعنوان واحد کاری در محیط سیستمهای اطلاعات جغرافیایی Geographic Information System تهیه گردید. در مرحله بعد، مقدار پتانسیل فرسایش آبی و بادی بر اساس مدل های تجربی فرسایش آبی و بادی در هر یک از تیپ ها تعیین گردید .نتایج نشان داد که حوضه کارون درتیپ های ژئومورفولوژی دشت سر اپانداز، دشت سر فرسایشی وجلگه رسی به ترتیب 27.7 ، 35.4 و 36.7 درصد از سهم پتانسیل تولید رسوب را دارا میباشند. درحالیکه میزان برآورد فرسایش بادی در این حوزه با استفاده ازمدل اریفر نشان داد ه است که دشت سر اپانداژ با سهمی برابر با72.7 درصد بیشترین مقدار و پلایا با 15.4 درصد در مرحله بعد واقع است و دشت سر فرسایشی با 4.2 درصد کمترین نقش را در فرسایش بادی حوضه دارا است. در زیرحوضه دز سهم پتانسیل فرسایش آبی در تیپ های دشت سر پوشیده و پلایا بیش از 37 درصد و دشت سر اپانداژ 24 درصد می باشد. تیپهای ژئومورفولوژی پلایا ، اپانداژ و پوشیده به ترتیب با 47 ، 34.8 و 18.1 درصد را از لحاظ پتانسیل فرسایش بادی شامل می شوند. در حوضه بهمن شیر دشت سر آپانداژ با 48.2 درصد بیشترین سهم در تولید رسوب داراست در حالیکه دشت سر پوشیده باسهمی معادل 34.2 درصد از کل حوضه میباشد و پلایا با رخساره رسی و شوری متوسط پتانسل 17.5درصد از سطح کل حوزه را دارا است.بیشترین مساحت فرسایش بادی نیز در سطح دشت سر اپانداژ برابربا 19 درصد در حالیکه کمترین میزان رسوب برابر با 3.3 درصد متعلق به تیپ دشت سر پوشیده میباشد.
The most countries Particularly in countries with climate arid and semi-arid, Soil erosion is a very important problem.Such research mentioned can be conducted empirical models for estimating soil erosion rates.compatible models for estimating water erosion in arid and semi-arid regions in the model is MPSIAC. The model demonstrates Is the potential for water erosionSediment In case of the Most Arid and semi-arid Are located also influenced by wind erosion.Study area is located, which coordinates 31 degrees 15 minutes to 32 degrees 7 minutes north latitude and 48 ° 17 'to 49 ° 20' east longitude. he average annual rainfall of 300 mm and the temperature is 24 degrees.In this study Methods Based on computational analytical method And field-based studies for this mean first The base were analyzed map data from hydrometery stations and sedimentation, meteorology and rain gauge, aerial and satellite images. In the next step the action of Geomorphological separate types then we need Preparing maps variables empirical models of water erosion and wind in GIS and the units in each of Factors has been analyzed influencing soil erosion. Finally, water and wind erosion rates were calculated for each type of geomorphology. After that, Amount of water and wind erosion potential Of each type Geomorphology were determined According empirical models The results showed that Catchment karoon in Types geomorphology Plain Apandaz, erosional plains and Clay plains Have Respectively 27.7, 35.4 and 36.7 Percent Potential sediment Portion. While determination Wind erosion in this basin Using the irifer model Is showed Plain Apandaz With an equal share of 72.7% The maximum amount of The playa with 15.4 percent and have least erosion basin erosional plains with 4.2% . in the dez basin was water Erosion Potential Portionin the cover plain and playa Over of 37% and Plain Apandazh %24.Geomorphological types The playa, Apandazh and covered respectively 47, 34.8 and 18.1% in regarding potential wind erosion are included.In bahmanshir basin water Erosion Potential Plain aPandazh With 48.2% and unit were cover plain and playa Respectively 34.2% , 17.5%. The maximum surface area of wind erosion in the Plain Apandazh equal to %19 and minimum deposit types include %3.3 belong to types covered Plain.
خلاصه ماشینی:
در حالی که میزان برآورد فرسایش بادی در این حوضه با استفاده از مدل اریفر )IRIFR(IRAN Research Institute of Forest and Ranglands نشان داده که دشت سر اپانداژ با سهمی برابر با ٧٢/٧ درصد بیش ترین مقدار و پلایا با ١٥/٤ درصد در مرحله بعد قرار دارد و دشت سر فرسایشی با ٤/٢ درصد کم ترین نقش را در فرسایش بادی حوضه دارا است .
در حوضه کارون پتانسیل تولید رسوب در تیپ های ژئومورفولوژی شامل دشت سر اپانداز با رسوبی برابر با ٤٠٤/٥ (تن در سال ) و دشت سر فرسایشی با ٥١٧/٨ (تن در سال ) و جلگه رسی با ٥٣٦/٥ تن در سال به ترتیب ٢٧/٧، ٣٥/٤ و ٣٦/٧ درصد از سهم پتانسیل تولید رسوب را در سطح حوضه دارا می باشند این در حالی که میزان برآورد فرسایش بادی در این حوضه با استفاده از مدل اریفر نشان داده است که دشت سر اپانداژ با سهمی برابر با ٧٢/٧ درصد بیش ترین مقدار و پلایا با ١٥/٤ درصد در مرحله بعد واقع است و دشت سر فرسایشی با درجه رسوب دهی ٥٣ تنها با ٤/٢ درصد کمترین نقش را در فرسایش بادی حوضه دارا است .
(١٣٨٦)، «برآورد و مقایسه پتانسیل رسوب دهی فرسایش آبی و بادی با استفاده از مدل های MPSIACK و IRIFR در مناطق نیمه خشک (مطالعه موردی حوزه آبخیز نعمت آباد بیجار»، مجله منابع طبیعی ایران ، شماره ٦٠ (١)، صص ١١-١.