چکیده:
با عنایت به توانمندی فن سریهای زمانی در الگوبندی و پیشبینی رفتار پدیدههای مربوط./ به آب، این پژوهش با هدف پیشبینی تغییرات سطح آب زیرزمینی حوضه آبریز تسوج با الگوی سری زمانی انجام شده است. برای این منظور دادههای تراز آب زیرزمینی در مقیاس ماهانه از سازمان آب منطقهای استان آذربایجان شرقی بین سالهای 1391-1373 اخذ گردید. پس از برازش الگوهای مختلف بر دادههای تراز آب، الگوی ( 2,0,3) ARIMA با داشتن کمترین مقدار آگاهی آکائیک (76/ 78-) نسبت به سایر الگوها مناسب تشخیص داده شد. لذا افت سطح آب زیرزمینی از سال 1392 تا سال 1401 نسبت به سال پایه (1373) با الگوی (2,0,3) برازش داده شد و تغییرات سطح آب زیرزمینی تا سال 1401 با الگوی به دست آمده، در نرم افزار R پیشبینی گردید. نتایج نشان داد با فرض ادامه یافتن شرایط بهرهبرداری موجود و روند کنونی الگوی مصرف آب زیرزمینی در حوضه آبریز تسوج، میانگین افت تجمعی سطح آب زیرزمینی در سال دهم پیشبینی (1401) نسبت به سال اول پیشبینی (1392) 25/ 7 متر خواهد بود. از نتایج پیشبینی الگوی حاصل میتوان در برنامهریزیهای مدیریت بهینه و پایدار منابع آب زیرزمینی در حوضه آبریز تسوج استفاده نمود. با توجه به وسعت آبخوان تسوج و روند قابل ملاحظه افت حجم آب زیرزمینی در سالهای پیشبینی، مدیریت بهینه و اصلاح الگوی مصرف آب زیرزمینی ضرورت دارد.
Considering to ability of time series methods to modeling and predicting the phenomena related to water, this study is done with the aim of analysis the groundwater level changes of Tasuj basin with time series models. For this purpose, groundwater level data was received in monthly scale from regional water organization in East Azerbaijan province between 1373-1391. Among different models ARIMA (2,0,3) model by having lowest Akaike information were suitable than other models. Therefore decline of groundwater level from the year 1392 to the year 1401 compared to the base year 1373 fitted to (2,0,3) model and groundwater level changes was predicted until year 1401 in software R with obtained model. The results showed assuming continuing of present condition of application in tasuj basin mean of cumulative decline groundwater level in tenth year of forecast than the first year of forecast (1392) would be 7/25 meter. Results of modeling and forecasting could be applied to optimal and sustainable management of groundwater resource in the Tasuj basin. Optimal management and modification the pattern of water consumption is necessary according to the spread of Tasuj watershed and significant trend in reduction of groundwater volume during the prediction year.
خلاصه ماشینی:
نتایج نشان داد با فرض ادامه یافتن شرایط بهره برداری موجود و روند کنونی الگوی مصرف آب زیرزمینی در حوضه آبریز تسوج ، میانگین افت تجمعی سطح آب زیرزمینی در سال دهم پیش بینی (١٤٠١) نسبت به سال اول پیش بینی (١٣٩٢) ٧/٢٥ متر خواهد ١- گروه جغرافیایی طبیعی، گرایش اقلیم شناسی دانشگاه تبریز.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ١: موقعیت منطقه مورد مطالعه مواد و روش ها در این مطالعه به منظور آشکارسازی و پیش بینی تغییرات سطح آب زیرزمینی حوضه آبریز تسوج با استفاده از فن سریهای زمانی، آمار ماهانه تراز آب از سازمان آب منطقه ای استان آذربایجان شرقی طی سال های ١٣٩١-١٣٧٣ اخذ گردید.
یافته ها و بحث در این مطالعه برای بررسی و پیش بینی تغییرات سطح آب زیرزمینی حوضه آبریز تسوج ، میانگین سری افت تجمعی سطح آب زمینی نسبت به مقادیر سال آبی ١٣٧٣ (سال پایه ) محاسبه و نتایج سال های مختلف با فواصل مساوی در (شکل ٣) رسم شده است .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٥: نتایج حاصل از مرتبه تفاضل گیری ١ و ٢ در (جدول ١) مشخصات الگوهای مختلف قابل انتخاب برای بیان افت تجمعی سطح آب زیرزمینی در حوضه آبریز تسوج برای داده های تفاضلی با درجه یک ارائه شده است .
مقادیر پیش بینی شده حاصل از این الگو نشان داد با فرض ادامه یافتن شرایط موجود بهره برداری و روند کنونی الگوی مصرف آب زیرزمینی در دشت ، میانگین افت تجمعی سطح آب زیرزمینی در سال دهم پیش بینی (١٤٠١) نسبت به سال پایه ٢٣/١٥ متر خواهد بود.