چکیده:
برآورد دمای سطح زمین در پهنه وسیع از طریق سنجش از دور، نقصان پایش آن را در ایستگاههای محدود هواشناسی رفع میکند. الگوریتم توازن انرژی سطح زمین (سبال)، در اکثر نقاط دنیا برای برآورد دما در سطح مورد استفاده قرار گرفته است. هدف این تحقیق، بهدست آوردن دمای سطح زمین و بررسی ارتباط آن با عوامل جغرافیایی نظیر ارتفاع، شیب، جهات جغرافیایی، لیتولوژی و مورفومتری برخی از لندفرمها در مخروط آتشفشانی تفتان میباشد. بنابراین، با اعمال الگوریتم سبال بر تصویر ماهوارهای +ETM سال 2011، نقشه حرارتی منطقه تهیه شد. بدین منظور برای اجرای این روش، رادیانس حرارتی تصحیح شده (Rc)، گسیلمندی سطحی در باند حرارتی (ε)، رادیانس طیفی (Lλ)، بازتابندگی در هر باند (ρλ) و آلبیدوی سطحی (α) نیز محاسبه شده است. نقشه خطالراسها و خطالقعرها براساس روش بررسی منحنیمیزانهای منطقه از طریق نقشه توپوگرافی و Google Earth ترسیم و نقشه مدل رقومی ارتفاع، شیب، لیتولوژی، جهات جغرافیایی و مورفولوژی در محیط نرمافزار ArcGIS تهیه گردید. سپس با انطباق و همپوشانی نقشههای مذکور با نقشه دمای سطح زمین و استفاده از تحلیل توابع آمار منطقهای، دمای سطح زمین در هر طبقه ارتفاعی، شیب، جهت جغرافیایی، سازند و لندفرمهای خاص محاسبه گردید. نتایج این پژوهش نشان میدهد که ارتباط معنیداری بین ارتفاع، شیب و جهت شیب با دمای سطح زمین (به ترتیب 44/ 0- ,65/ 0- ,76/ 0-= r ) وجود دارد. و در میزان دمای سطحی مخروط، جهات جغرافیایی نقش بسیار مهمی را ایفاء مینمایند، بهطوریکه کمترین میانگین دما در جهت غربی و بیشترین میانگین دما در جهت شرقی بهچشم میخورد. بعلاوه سازندها و لندفرمهایی که کمترین و بیشترین دما را دارا هستند نیز در این جهات قرار دارند. علاوه بر این، حداقل و حداکثر دمای سطح زمین به ترتیب در سازندهای Qa3 (آندزیت جدید) و Q1u) سیلتاستون و گلسنگ با میان لایههای توف آندزیتی) به چشم میخورد. بنابراین با در نظر گرفتن شرایط دمایی در جهات جغرافیایی و سازندهای مختلف، میتوان به کاشت محصولات کشاورزی سازگار و برنامهریزی محیطی مناسب اقدام نمود.
Soil temperature and its changing with regards to place and time is not only one of important factors that effects on energy and material exchange but it may be said the rate and direction of all physical processes of soil are temperature dependent directly or indirectly. The Surface Energy Balance Algorithm for Land (SEBAL) is a rather new algorithm used to estimate the temperature and other fluxes on surface in most parts of the world that has satisfactory results. For accessing to the aims of research, at first, the heat map was prepared using SEBAL algorithm and decision tree classification by ArcGIS 9.3 and Envi 4.4 software. On the other hand, we extracted digital model of height, slope, lithology, direction and the dominant landform of the study area. Then, with the aim of studying the statistics of surface temperature at heights, slope, lithology, directions and landforms, the zonal statistical analysis was used. By choosing the ETM+ image at May of 2011, and because of single heat band, we used from SEBAL method for estimating the surface temperature of the land. In this method, we get the surface temperature was obtained based on corrected heat radian. For computing the emission rate at heat band we need to compute spectrum radian (Lλ), the reflection rate at each band (Pλ) and surface. The results showed a significant correlation between elevation, slope and aspect surface temperature is (respectively: ) Moreover, minimum temperature is in Qa3 formation (new andesite of Taftan) and maximum temperature is in qlu formation (siltstone with lichen with middle layers of tuff andesite). Also the most temperature average is in Ef (sandstone and shill) and the least temperature average in Qla (old andesite flows). It seems that because of andesite formation placement of high and low heights, direction has more important role at the temperature decrease of this formation, by the way, height factor has effect on temperature decrease in this formation. Regarding temperature conditions in geographic directions and different foramtions, could plan for implanting compatible agricultural corps and products and appropriate environmental conditions.
خلاصه ماشینی:
هدف این تحقیق ، به دست آوردن دمای سطح زمین و بررسی ارتباط آن با عوامل جغرافیایی نظیر ارتفاع ، شیب ، جهات جغرافیایی، لیتولوژی و مورفومتری برخی از لندفرم ها در مخروط آتشفشانی تفتان میباشد.
نتایج این پژوهش نشان میدهد که ارتباط معنیداری بین ارتفاع ، شیب و جهت شیب با دمای سطح زمین (به ترتیب ٠/٤٤، ٠/٦٥- ٠/٧٦-= r) وجود دارد؛ و در میزان دمای سطحی مخروط ، جهات جغرافیایی نقش بسیار مهمی را ایفاء مینمایند، به طوری که کم ترین میانگین دما در جهت غربی و بیش ترین میانگین دما در جهت شرقی به چشم میخورد.
الگوریتم توازن انرژی سطح زمین (سبال )، الگوریتم نسبتا جدیدی است که در اکثر 5- Land Surface Temperature 6- Srivastava 7- Opoku 8 نقاط دنیا برای برآورد دمای سطح زمین مورد استفاده قرار گرفته و نتایج رضایت بخشی داشته است (احمد و همکاران ، ٢٠٠٦: ٨٥؛ باستیآنسن ٩ و همکاران ، ٢٠٠٥: ٨٦؛ فاراح ١٠، ٢٠٠١: ٥٣).
میریعقوب زاده و قنبرپور (١٣٨٨)، با استفاده از روش سبال و داده +ETM، دمای سطح زمین را به دست آورده و با 8- Ahmad 9- Bastiaanssen 10- Farah 11- Nduati 12- Zhang and Ban 13- Herb 14- Weng 15- Messina 16- Savige 17- Correia 18- Wang دمای مشاهداتی سازمان هواشناسی مقایسه نموده اند.
در این نقشه ، میزان دما برحسب درجه سانتیگراد تولید شده که در محدوده مورد مطالعه در اطراف آتشفشان تفتان ، دمای سطح زمین بین ١٣/٨٧ و ٣١/٩٢ درجه سانتیگراد متغیر است .