چکیده:
شمال غرب ایران به دلیل وضعیت توپوگرافیکی، موقع و مقر آن دارای تنوع زیستمحیطی، گیاهی و جانوری است که با وضع کنونی اقلیم سازگاری یافتهاند. نوسان و تغییرپذیری طولانی مدت در عناصر اقلیمی ناحیه میتواند پیامدهای زیانبار محیطی، کشاورزی، اقتصادی و حتی انسانی داشته باشد. بر این اساس در تحقیق حاضر تلاش گردید بخشهای مستعد وقوع ترسالیها و خشکسالیها در پهنه شمالغرب ایران طی دوره آماری 20 ساله (2005-1986)، با استفاده از دادههای 55 ایستگاه همدید، اقلیمشناسی و بارانسنجی مستقر در پهنه شناسایی و ارزیابی شود. بدین منظور از شاخص SPI در بازه زمانی 12 ماهه بهره گرفته شد. جهت بررسی شدت خشکسالی و ترسالیهای ناحیه، 240 نقشه مربوط به تمامی ماههای مورد بررسی با استفاده از تکنیک میانیابی کریجینگ در محیط نرمافزار Surfer/win تولید شد. سپس نقشهها به داده تبدیل شده و محاسبات مربوط به آمارههای توصیفی آن شامل مرکز میانگینی، دایره و بیضی استاندارد بر روی 4236 یاخته در محیط نرمافزارArcview محاسبه گردید. بررسی ماهانه خشکسالیها و ترسالیها با شدتهای مختلف طی240 ماه، نشاندهنده عدم همخوانی و پیروی درصد احتمال وقوع خشکسالیهای شدید و ترسالیهای ضعیف از توزیع احتمال نرمال بوده و درصد احتمال وقوع ترسالیهای ضعیف در بخشهای شرقی و مرکزی ناحیه و خشکسالیهای شدید در نیمه جنوبی پهنه بیشتر از سایر حالات است. محاسبه شاخصهای مرکزی و پراکندگی مکانی هر یک از دو حالت یاد شده نیز نشان داد که پراکندگی مکانی احتمال وقوع ترسالی ضعیف در عرضهای شمالی بیشتر و احتمال وقوع خشکسالیهای شدید در عرضهای پایینتر چشمگیرتر است. با این وجود احتمال وقوع خشکسالهای شدید از پایداری مکانی بیشتری برخوردار میباشد.
North West of Iran consists of environmental, plant, and animal biodiversity due to its topographic conditions which have been adapted to the present climatic conditions. Long-time fluctuations and changes in climatic elements of the area can result in harmful impacts in environment, agriculture, economy, and even human properties. On this basis we attempted in this paper to evaluate susceptible sections to wet years and droughts in the north west of Iran for the statistical period of 1986-2005 (20 years), by applying the data collected from 55 synoptic, climatic and rain gauging stations of the area.For so doing, we used SPI index in 12-month duration. For studying the wet years and droughts, we produced 240 maps containing all months of the study and applied Kriging interpolation method in 8 English Abstracts Surfer software. Afterwards, were converted to data and the calculations on descriptive statistics including mean, standard circle and oval shapes were accomplished over 4236 cells in ArcView software. The monthly review of the wet and dry years during 240 months having various intensities shows. heterogeneity in intense drought occurrence and weak wet years from the normal distribution and the probability of weak wet year’s occurrence are higher in eastern and central parts while intense droughts might occur in the southern parts. The calculation of central inclination and spatial indexes also indicated that the probability of weak wet year occurrence is higher in northern sections and the possibility of severe drought occurrence is more in the southern sections of the study area. In the meantime, the probability of severe drought occurrence is more stable in terms of the location.
خلاصه ماشینی:
از آن جا که وقوع خشک سالی با کاهش بارش همراه است ، احتمال وقوع آن در مناطقی که 4- Hughes and Saunders 5- Ntale and Yew Gan 6- Kim and Byun ذاتاً با کمبود آب و بارش مواجه بوده ، خطر وقوع خشک سالی را چندین برابر می کند؛ لذا دانشمندان به دلیل اهمیت پدیده خشک سالی بیش از ترسالی به مطالعه این پدیده پرداخته اند که می توان به موارد زیر اشاره نمود: هاگس و ساندرس ٧(٢٠٠٢، ١٥٩٢-١٥٧١) با استفاده از شاخص بارش استانداردشده ٨(SPI) وقوع و تداوم خشک سالی را طی قرن بیستم در اروپا مورد بررسی قرار دادند و نشان دادند که خشک سالی های فرین در مقیاس زمانی ١٢ ماهه با تداوم ٦-٢ ماهه به وقوع پیوسته است .
برای مثال رضیئی و همکاران در سال های (١٣٨٢: ٣١٠-٢٩٢) و (١٣٨٦: ٣٥-٢٥) در سیستان و بلوچستان با استفاده از شاخص بارش استاندارد و زنجیره مارکوف و شاخص SPI؛ آشگر طوسی و همکاران (١٣٨٢: ١٢٨-١١٩) خشک سالی استان خراسان رضوی را با استفاده از شاخص درصد از میانگین ، SPI و مارکوف ؛ حجازی زاده و شیر خانی (١٣٨٢: ٣١-١٣) در استان خراسان رضوی با استفاده از شاخص دهک ها و زنجیره مارکوف ؛ محسنی ساروی و 7- Hughes and Saunders 8- standardized precipitation index 9- Bhalme–Mooleyindex 10- Palmer drought severity index 11- Soto 12- Tsakiris 13- Reconnaissance Drought Index 14- Mornos and Nestos 15- Balling Jr. Robert C, Gregory B.