چکیده:
حماسه در کنار ابعاد دیگر عاشورا مثل مرثیه، عرفان و پیام، توانسته است در شعر عاشورایی اثرگذار باشد؛ بهطوری که امروزه به یکی از رکنهای مهم شعر آیینی تبدیل شدهاست. شعر عاشورایی با تبیین مقولات ارزشی و بیان هنری اهداف آن، قدمی در راستای شناخت بیشتر مبانی شعر آیینی برداشته است. در شعرهای عاشورایی، امامحسین (ع)، حضرت عباس (ع)، حضرت زینب (س) و امامسجاد (ع) بهعنوان الگوقهرمان معرفی میشوند؛ به این دلیل که شاعر در کنار پرداختن به ماجرای عاشورا، به وجوه اسطورهای و حماسی چنین شخصیتهایی هم میپردازد. زبان شعرهای عاشورایی معاصر، بیشتر به زبان شعر معاصر نزدیک است؛ اما گاه صلابت زبان فردوسی و گاه لطافت زبان سعدی را داراست. در این پژوهش، با تکیه بر روش تحلیل اسنادی و رجوع به منابع، به بررسی و تحلیل ابعاد حماسی شعر عاشورایی معاصر پرداخته شده است. نتیجه نشان میدهد که در شعر عاشورایی گذشته، حماسه بهصورت گسترده مورد توجه نبوده است و حال آنکه شاعران عاشورایی معاصر در ابعاد معنایی و واژگانی، بیش از گذشته به این مقوله پرداختهاند؛ همچنین توجه به عناصر حماسی، از عوامل مهم شاخصشدن و ماندگاری شماری از اشعار عاشورایی معاصر شده است.
The Ashura event has many dimensions. In history, writers and artists have tried to describe and this event. Throughout several centuries, many poets try to reflect this incident in their own poems. The Ashura poetry, by explaining the valuable issues and artistic expression of its goals, has taken a significant step towards further understanding of these foundations. In the collection of literaty or artistic property of Ashura, and along with some dimensions such as elegy, gnosis, and message or communication, epic poem is also considered as an important attribute. In this research, based on the method of documentary analysis and by referring to reasonable (well-informed) sources, we have studied, analysis and determined epic in more than fifty poems of Ashura. The result of this research shows that: In the old Ashura poetry, epic is supposed as one of the characteristics that has not been taken into consideration, significantly. However, nowadays, poets have paid more attention to the semantic and lexical dimensions of this category, in the contemporary Ashura poetry. Also attention to the elements and epic components is considered as one of the important factors which play an important role in indexation , persistence and durability of contemporary Ashura poetry.
خلاصه ماشینی:
نتيجه نشان ميدهد که در شعر عاشورايي گذشته ، حماسه به صورت گسترده مـورد توجـه نبـوده است و حال آنکه شاعران عاشـورايي معاصـر در ابعـاد معنـايي و واژگـاني، بـيش از گذشـته بـه ايـن مقولـه پرداخته اند؛ همچنين توجه به عناصر حماسي، از عوامل مهم شـاخص شـدن و مانـدگاري شـماري از اشـعار عاشورايي معاصر شده است .
٢. بحث شعر عاشورايي مانند ديگر انواع شعر، از عناصر و امکانات مختلفي بهره ميبرد؛ در تحليل و بررسـي عناصـر ايـن نـوع شـعر درمييابيم که در برخي از آن ها، عناصر حماسي نقش بيشتر و پررنگ تري دارند؛ نقشي که در حماسـه هـاي ملـي و مـذهبي به خوبي متبلور شده است .
در اين بخش ، براساس تعريف دکتر شفيعي کدکني از شعر، به بررسـي شـعر شـاخص عاشـورايي معاصر، از ديدگاه تأثيرپذيري از حماسه و امکانات و عناصر آن ميپردازيم و به بخشي از قابليت هاي شعر عاشورايي از ايـن نظرگاه اشاره ميکنيم .
در زبان حماسي، به فراخور حال ، از کنايه و انواع آن استفاده ميشـود؛ اما آنچه که درمورد کنايه در زبان حماسي حائز اهميت اسـت ، رنـگ وبـوي حماسـي آن هاسـت » (ملـک ثابـت و شـهبازي، ١٣٩٣: ٣٧٢)؛ کناياتي از قبيل به خون نشاندن ، ازپاننشستن ، ازنفس افتادن ، دندان بـه جگـر گـرفتن ، ازجـان گذشـتن ، سـر از پـا نشناختن و دست برنداشتن از کنايه هاي رزمي و حماسي هستند که در شعرهاي شاخص عاشورايي شـاعراني چـون سـازگار، غفورزاده ، برقعي، بديع و علوي ديده ميشود.