چکیده:
با توجه به اهمیت روش در علم بهطورکلی، و علوم انسانی و اجتماعی بهطورخاص، این پژوهش درپی بررسی روششناسیهای کیفی جدید است. ازاینرو، با در نظر گرفتن جایگاه میشل فوکو در مقام اندیشه، سعی بر آن شده است که از بین آثار و آرایش، روششناسی خاص او استخراج و مطالعه شود. با استفاده از روش اسنادی و ابزار فیشبرداری از آثار خود فوکو و نیز آثاری که درباره اندیشههایش نگاشته شدهاند، یافتههای مورد نظر به دست آمدند. نخست، زمینههای فکری و اندیشگی فوکو در میان متفکران و فیلسوفانی چون نیچه، هایدگر، مرلوپونتی و آلتوسر پیگیری شد؛ سپس دو روش خاص فوکو به نامهای تبارشناسی و دیرینهشناسی مطرح و بحث شدند. در نهایت، اندیشه و دستاوردهای روششناختی فوکو، نقد و ارزیابی شدند.
خلاصه ماشینی:
روش شناسي علمي، نه فقط در جهان طبيعي، که در جهان انساني و اجتماعي نيز يـک ضـرورت است ؛ در واقع اگر در علوم طبيعي، شناخت بدون روش هاي علمي ممکن بناشد اين ضـرورت در علـوم انسـاني، بـه دليل ماهيت متفاوت انسان از جهان طبيعت و دنياي اجتماعي او، اساسا بيشتر، با اهميت تـر و قابـل توجـه تـر اسـت .
۳. رويکردهاي روش شناختي در آراي فوکو با نگاهي به آثار فراوان و نسبتا متفاوت و متنوع ميشل فوکو، که حجم عظيمي از مباحث اجتمـاعي، تـاريخي، سياسـي و فلسفي را دربر ميگيرد، اين پرسش پيش ميآيد که آيا اصولا بحث از روش شناسي خاص ميشل فوکو ممکن اسـت يـا خير؟ بر اساس مباحث صورت گرفته و آثار منتشر شده پيرامون انديشه ها، آرا و آثار او، همچنين برخـي اشـارات صـريح و ضمني خود فوکو، در اين پژوهش فرض ميشود که ميتوان برداشتي روش شناسانه ، آن هم از نوع روش هـاي کيفـي از آثار وي به دست داد و بتـوان شـمايي هـرچنـد کلـي از مبـاني روش شـناختي و مفـاهيم مـرتبط بـا آن ترسـيم کـرد؛ به گونه ايکه با خواندن آن بتـوان بـه درک نسـبتا جـامعي از ابـداعات و نـوآوريهـاي روش شـناختي او دسـت يافـت .
بنابراين ، با توجه به مباحث مطرح شده ، روشن شـد کـه ديرينـه شناسـي فوکـو را بايـد بـه عنـوان دقيقـه اي روش شناختي فهم و درک کرد و دانست که ديرينه شناسي افکار، آرا، عقايـد و انديشـه هـا، ابـزاري نيرومنـد و بـديلي درخور توجه ، براي درک شرايط تاريخي شکل گيري گفتمان هاي گوناگون است .