چکیده:
«علم قرائت» از جمله مهم ترین علوم قرآنی است، که تاثیر بسزایی بر ترجمه و تفسیر قرآن گذاشته و اختلاف قرائات در آیاتی از قرآن که اختلاف در کلمات را منجر می شود، بر معنای آنها نیز تاثیر موثر دارد. ابن جزری یکی از بزرگان علم قرائت در زمان خود بوده است. وی در رابطه با علم قرائت و شرایط پذیرش قرائت صحیح معتقد است قرائتی صحیح بوده که شرایط سه گانه؛ صحیح بودن سند، تطابق قرائت با قواعد عربی و تطبیق قرائت با مصحف عثمانی را دارا باشد، که روی مورد سوم بیش از دو مورد قبل تاکید کرده و همین امر اسباب مخالفت سایر علماء را با وی فراهم آورده است. در این پژوهش ضمن تبیین مستندات موجود درباره علم قرائات و وضعیت پیدایش قرائت، دیدگاه ابن جزری نیز در رابطه با علم قرائات، شرایط پذیرش قرائات صحیح، منشا اختلاف قرائات و پیدایش قرائات مختلف را در کتاب" النشر فی القرائات العشر" مورد واکاوی قرارداده ایم. این نوشتار با نگرش توصیفی – تحلیلی انجام پذیرفته و اطلاعات با روش اسنادی- کتابخانه ای جمع آوری شده است.
خلاصه ماشینی:
در واقع در رابطه با علم قرائت باید بیان نمود که قرائت اصلی و صحیح همان قرائتی بود که توسط پیامبر(ص) بر صحابه خوانده میشد؛ اما پس از ایشان برخی اصحاب با تشکیل مکتبهای آموزش و قرائت قرآن بر اساس مصحفهای شخصی خود هر کدام به نوبهی خود قرائت خاصی از قرآن را ارائه دادند و همین امر موجب پدیدار شدن قرائات مختلف شده و پیدایش علم قرائات و اختلاف قرائات نیز از این جا ناشی گردیده است (ذهبی، شمس الدین، بی تا: ج1، ص32)؛ اما در این میان ابن جزری عالم علم قرائات که چندین کتاب را در رابطه با قرائت و قاریان علم قرائت نوشته است خود دارای دیدگاه مستقلی در رابطه بااین علم میباشد.
هر چند بعدها با یکی کردن مصاحف توسط عثمان به منظور برطرف نمودن اختلاف قرائات تلاش بسیاری شد؛ اما باز این مسأله برطرف نگردید و بعدها با بوجود آمدن علم قرائات و برگزیدن و گزینش روایات صحیح مربوط به قرائت، اساتید در اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم موفق به ارائه قرائت ویژهای به مردم شدند و افرادی را به عنوان «قراء مشهور سبعه» توسط ابن مجاهد برگزیده و به مردم معرفی گردید (ابن ندیم، محمد بن اسحاق، بی تا: ص403)؛ اما معلوم نیست چرا و به چه علت ابن مجاهد عدد هشت، ده و یا چهارده را اعلام نکردهاست، شاید وی به دلیل سازگاری این هفت قرائت با معیار های خود آنها را انتخاب کرده است و به موضوع مقدس بودن عدد هفت در بین شرقیها توجه کرده و یا اینکه به حدیث« انزل القرآن علی سبعه احرف» اکتفا کردهاست و همین امر موجب تقدس قرائات سبع گردید؛ اما ابن جزری در این باره میگوید: «جهّال فکر میکنند احرف سبعه همان قرائات سبعه است» (ابن جزری،محمد، 1434: ج1، ص36).