چکیده:
امروزه در عصری که ارتباطات نام گرفته است، حضور رسانههای متعدد و متنوع در عرصههای مختلف
زندگی به امری اجتنابناپذیر بدل گشته و آن چه این تعدد و تنوع را بیش از پیش شکل داده است،
مصرفکنندگان وسایل ارتباط جمعی (مطبوعات، رادیو، تلویزیون و. . . .) هستند که برحسب نیازهای
خود به یکی از این منابع روی میآورند. وسایل ارتباط جمعی نیز برای جلب انظار و اذهان عمومی و حفظ
مخاطبان خود در میدان رقابت رسانهای در تلاش برای پاسخگویی به نیاز آنها و کسب امتیازات و برتری به
لحاظ کمی و کیفی هستند. گسترش رسانه در بکارگیری تکنولوژیهای ارتباطی باعث پدید آمدن مباحث
حقوقی جدیدی شده است که یکی از این مباحث که از اهمیت زیادی هم برخوردار است حقوق مصرف
کنندگان یا همان مخاطبان رسانهها است. «حقوق مخاطب» از مفاهیم مهمی است که همراه با موج سوم،
یعنی انقلاب اطلاعات در دنیای ارتباطات ظاهر و به عنوان نوع جدیدی از حقوق عمومی شهروندان شکوفا
شد. در بحث حقوق مخاطبان رسانه، در سادهترین شکل مخاطبان به دو دسته عام و خاص تقسیم میشوند
که مخاطبان خاص، علاوه بر بهرهبرداری از حقوق متعلق به عموم مخاطبان از حقوق و مزایای خاصی نیز
بهرهمند هستند. این مقاله مربوط به حقوق مخاطبین عمومی رسانه است. ابتدا به مرور کلیات و مفاهیم
پرداخته شده و سپس مهمترین مصادیق مربوط به حقوق مخاطبان عام رسانه از منظر حقوق و قوانین ایران
مانند حق دسترسی به اطلاعات صحیح و منع نشر اکاذیب، حق سانسور ننمودن اطلاعات، حق برخورداری
از امنیت و. . . مورد بررسی قرار گرفته و در انتهای نیز حقوق مخاطبان خاص (کودکان و زنان) مورد بحث
قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
مصرف کنندگان رسانه هاي ارتباط جمعي و جايگاه حقوقي آنان در ايران / ١٢١ از سوي ديگر، گاهي به علت تأثير بسيار شديد و جدي رسانه هاي جديد، که برخي اين تغييرات را هم رديف اختراع چاپ ارزيابي کرده اند، اين رسانه ها به يک گروه و طبقه مستقل ، طبقه بندي ميشوند؛ ويژگيهاي کليدي زير را از مشخصه هاي اصلي رسانه هاي جديد برميشمرند: ١- ديجيتال بودن ٢- تعاملي بودن ٣- قابليت فرامتن ٤- پراکندگي 1 ٥- مجازي بودن ٢-٢-٢ کارکردهاي رسانه براي رسانه ها کارکردهاي متفاوت و گوناگوني بيان شده است که به اختصار به بعضي از آن ها اشاره ميکنيم : کارکرد نظارتي يکي از مهمترين کارکردهاي رسانه خبري، نظارت بر محيط است .
» بنابراين محدود بودن تمام حقوق بشري و شهروندي (و از جمله حق دسترسي آزاد به اطلاعات و اخبار دولتي و عمومي) ترديد پذير نيست ؛ البته اين محدوديت ها بايد حتما مذکور در قانون و براي تأمين يکي از اهداف ياد شده باشد؛ اهدافي که در بند سوم ماده ١٩ ميثاق بين المللي حقوق مدني و سياسي چنين خلاصه شده اند: الف ) احترام به حقوق يا حيثيت ديگران ب ) حفظ امنيت ملي يا نظم عمومي يا سلامت يا اخلاق عمومي ١ حق دسترسي به اطلاعات ، چنان در حوزه حقوق مخاطب بديهي شمرده ميشود که در اصول متعدد قانون اساسي، ميتوان رد پاي آن را جستجو کرد.
از جمله در محور هشتم مقدمه قانون اساسي «وسايل ارتباط جمعي (راديو - تلويزيون ) بايستي در جهت روند تکاملي انقلاب اسلامي در خدمت اشاعه فرهنگ اسلامي قرار گيرد و در اين زمينه از برخورد سالم انديشه هاي متفاوت بهره جويد و از اشاعه و ترويج خصلت هاي ١- اسماعيلي، محسن ، «آزادي ارتباطات و اطلاعات در حقوق و معارف اسلامي»، مجله رسانه ، شماره ٦٩، بهار١٣٨٦ش .