چکیده:
این نوشتار با هدف تبیین مهمترین و اساسیترین ارزشهای اخلاقی که برای تعیین و ترسیم یک چهارچوب اصلی و مدل صحیح مناظره و گفتوگوی علمی لازم و ضروری هستند به بررسی سیره امام رضا علیه السّلام در این خصوص پرداخته است. بنابراین مساله این پژوهش که با توصیفیتحلیلی انجام شده است، بررسی و بازخوانی سیره ارتباطی امام رضا علیه السّلام با مخالفان، معاندان و پیروان سائر ادیان، در حوزههای مختلف ارزشی و دستیابی به یک مدل و الگوی تربیتی برای مناظره علمی است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که در الگوی به دست آمده، از یکسو اخلاص و برخورداری از دانش و تخصص لازم، به عنوان مهمترین الزامات اخلاقی- حرفهای قبل از ورود به مناظره مطرح میشوند و از سوی دیگر، صداقت، عدالت و انصاف، بردباری، سعه صدر و فروتنی، بهعنوان محوریترین الزامات اخلاقی- حرفهای حین مناظره و از جمله ارزشها و اصول اخلاقیاند که باید طرفین، در مدتزمان مناظره همواره به آن توجه داشته و از مسیر آن خارج نشوند. در حوزه آداب علمی و هنجارهای رفتاری حین مناظره نیز، احترام و تکریم، حسن استماع و دریافتن مقصود مخاطب، سخن گفتن به اندازه فهم مخاطب، مستدل و مستند گویی، بعد سوم الزامات اخلاقی – حرفهای مناظره را شکل میدهند.
In this article, with the purpose of explaining the most important and fundamental ethical values that are necessary and essential for defining a basic framework and the correct model of scientific debate and dialogue, we have analyzed the sira of Imam Reza with a descriptive-analytical method. So, the question is what general form of educational model of scientific debate, in the different areas of value, we will get by probing and studying the relationship between Imam Reza and his opponents, religious scholars and followers of different religions? The research findings show that in the obtained pattern, on the one hand, sincerity and the necessary knowledge and expertise are considered as the most important ethical-professional requirements before entering the debate ;On the other hand, honesty, justice and fairness, endurance, tolerance and modesty are among the most important moral-professional requirements during the debate, including the values and ethical principles that must always be taken into consideration by the parties, and they should not go out of the way of those values and principles. In the area of scientific ethics and behavioral norms during the debate, respect and appreciation, listening comprehension and understanding of the audience's purpose, speaking as readily understood, reasoned and Documentary talking, form the third dimension of the ethical-professional requirements of the debate
خلاصه ماشینی:
بنابراین مسأله این پژوهش که با توصیفیتحلیلی انجام شده است، بررسی و بازخوانی سیره ارتباطی امام رضا(با مخالفان، معاندان و پیروان سائر ادیان، در حوزههای مختلف ارزشی و دستیابی به یک مدل و الگوی تربیتی برای مناظره علمی است.
اگرچه در برخی از این پژوهشها به ارزشها و اصول اخلاقی مناظره، نظیر حقجویی عدالت، انصاف، رعایت ادب و غیره اشاره شده است؛ اما در پژوهش حاضر تلاش شده با توجه به مناظرات امام رضا(، الگویی کاملتر و جامعتر از مهمترین ارزشهای و اصول اخلاقی مناظره ارائه گردد که شامل الزامات اخلاقی- حرفهای قبل از مناظره، ارزشها و اصول اخلاقی حین مناظره؛ و آداب علمی و هنجارهای رفتاری حین مناظره میشود.
» (صدوق، 1378، ج1: ص 307) از سوی دیگر اگر هدف از انجام مناظره روشن شدن حقیقت و برطرف شدن شبهات و تبیین مشترکات و مواضع وفاق باشد، طرفین مناظره باید همواره به این امر توجه داشته باشند و با دیدن خود در محضر خداوند ، از مسیر انصاف و حقیقتطلبی خارج نشوند؛ چراکه در غیر این صورت نهتنها هیچ فایده علمی بر مناظره مرتب نمیشود، بلکه نتایج سوء و بدی ازجمله کینهتوزیها، لجاجتها و بدبینیها و غیره را در برخواهد داشت؛ چنانچه امام باقر(در این خصوص میفرماید: «ادْفَعْ عَنْ نَفْسِكَ حَاضِرَ الشَّرِّ بِحَاضِرِ الْعِلْمِ وَ اسْتَعْمِلْ حَاضِرَ الْعِلْمِ بِخَالِصِ الْعَمَل؛ شر موجود را از خود به وسيله دانش حاضر دفع كن، و علم حاضر خود را با عمل خالص بكار بند.