چکیده:
طی سال ها و دهه های اخیر رشد روزافزون شهرها و افزایش جمعیت شهری موجب افزایش تقاضا برای حمل و نقل عمومی شده است. اگر این افزایش متناسب با تخصیص خدمات و تسهیلات صورت نگیرد، مشکلات عدیده ای برای شهر و شهروندان ایجاد خواهد شد. از این رو همواره ضرورت انجام مطالعات و پژوهش های به روز به منظور سنجش کارایی و مطلوبیت خدمات دهی سیستم حمل و نقل عمومی در راستای شناسایی نقاط قوت و ضعف سیستم و مد نظر قرار دادن آن در برنامه ریزی های آتی، احساس می شود. بنابراین در تحقیق حاضر با استفاده از روش توصیفی و قابلیت های سیستم اطلاعات جغرافیایی، آماره فضایی، نرم افزار GeoDa، مدل تحلیل سلسه مراتبی داده ها و مدل ترکیب خطی وزین به ارزیابی وضعیت سیستم حمل و نقل عمومی شهر اردبیل به لحاظ مطلوبیت خدمات دهی (کارایی) و سنجش ارتباط فضایی تراکم ایستگاه ها و خطوط اتوبوسرانی و فاصله از این عناصر با میزان کارایی حمل و نقل عمومی این شهر، پرداخته شده است. برای گردآوری داده ها روش های میدانی و اسنادی استفاده شده است. نتایج تحقیق حاضر وجود الگوی خوشه ای در نظام توزیع فضایی ایستگاه های اتوبوس شهر اردبیل تایید می کند. این الگو باعث بروز نابرابری در مطلوبیت خدمات دهی در محلات مختلف شهر اردبیل شده است به طوری که میزان کارایی سیستم حمل و نقل عمومی شهر اردبیل در هسته ی مرکزی، محلات بخش شمالی، بخش هایی از محلات شرقی و جنوب غربی شهر بیشتر از سایر محلات بوده است. به نظر می رسد بخشی از این وضعیت متاثر از عدم وجود توازن و تعادل در توزیع فضایی تسهیلات حمل و نقل عمومی بوده است. به طوری که در مناطق با تراکم بیشتر ایستگاه ها و مرکز ثقل جغرافیایی سیستم اتوبوسرانی شهر و همچنین فواصل کمتر از ایستگاه ها و خطوط اتوبوسرانی، میزان مطلوبیت خدمات دهی و میزان کارایی سیستم بالاتر از سایر نواحی و محلات بوده است.
In recent years and decades, the increasing growth of cities and the increase in urban population has increased the demand for public transportation. If this increase is not commensurate with the allocation of services and facilities, there will be significant problems for the city and its citizens. Therefore, there is always a Necessity to conduct up-to-date studies and research to evaluate the efficiency and utility of public transport system service in order to identify the strengths and weaknesses of the system and to consider it in future planning. Therefore, in the present study, using descriptive-analytical method and capabilities of Geographic Information System, Spatial Statistics, GeoDa software, AHP model and WLC model to evaluate public transport system status in Ardabil city in terms of serviceability (efficiency) and measuring the spatial relationship of the density of bus stations and routes and the distance from these elements to the efficiency of public transport in this city. Field and library methods were used to collect the required research information. The results of the present study confirm the existence of a cluster pattern in the spatial distribution of Ardabil bus stations. This pattern has led to inequality in the utility of services in different locations of Ardabil city so that the efficiency of Ardebil public transport system in the central core, northern part, parts of eastern and southwest part of the city is more than any other neighborhood.
خلاصه ماشینی:
بعد از ایـن مرحلـه ، اقـدام بـه تهیـه نقشه های تراکم ایستگاه های اتوبوس و فاصله از ایستگاه ها و خطوط اتوبوس رانی شهر اردبیل شده است و در نهایت اطلاعات مربوط به متغیرهای مذکور و متغیر کارآیی شبکه حمل ونقل عمومی به جدول اطلاعات توصیفی پلیگون های شش ضلعی اضـافه شـده و در قالـب مـدل دومتغیره موران و در محیط نرم افزار GeoDa بـه منظـور سـنجش خودهمبسـتگی فضـایی الگوی توزیع فضایی ایستگاه های اتوبوس و میزان فاصـله از آن بـا میـزان کـارآیی شـبکه ی اتوبوس رانی شهر، مورد استفاده قرار گرفته است .
جدول شماره ٠- وزن نهایی شاخص های مؤثر در تحلیل کارآیی سیستم حمل ونقل عمومی (شبکه ی اتوبوس رانی ) شهر اردبیل به تصویر صفحه مراجعه شود در این مرحله با استفاده از ابزار Raster Calculator و متناسب با میزان اهمیت معیارهای تحقیق مندرج در جدول ٣ اقدام به تلفیق کلیه ی نقشه های معیار شده است .
به تصویر صفحه مراجعه شود شکل شماره ٧- نقشه ی خوشه بندی فضایی میزان کارآیی شبکه ی اتوبوس رانی شهر اردبیل با میزان فاصله از ایستگاه های اتوبوس در سطح محلات شهری بحث و نتیجه گیری طی سال ها و دهه های اخیر گسترش روزافزون شهرها و افزایش جمعیت شهری موجـب افزایش تقاضا برای حمل ونقل عمومی و استفاده از خدمات شهری شده اسـت .
بررسی نظام توزیع فضایی و تحلیل مکان گزینی پایانه های حمل ونقل اتوبوس رانی درون شهری شیراز با استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP)؛ مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای ؛ سال پنجم ؛ شماره هجدهم ؛ http://journals.