چکیده:
هدف: هدف تحقیق حاضر، تدوین سناریوهای متصور برای آینده کتابخانههای عمومی ایران است. در این تحقیق، کتابخانههای عمومی با توجه به جایگاه و کارکردهایش، به مثابه یک رسانه ارتباطی تبیین شده است.
روش: در پژوهش حاضر از ساخت سناریو بهمنظور پرداختن به چندگانگی و غیرقابل پیشبینی بودن آینده استفاده شده است. مدل سناریونویسی در این تحقیق مدل دو در دو بوده که از تقاطع دو پیشران دارای عدمقطعیت شکل میگیرد، به همین دلیل لازم بود تا ابتدا فهرستی از پیشرانها شناسایی شود. برای استخراج عدم قطعیتهای اساسی، از روش دلفی بر پایه جمعآوری نظریات کارشناسان و متخصصان از طریق ارسال پرسشنامه استفاده شد.
یافتهها: یافتههای نشان داد که اساسیترین عدم قطعیتها در حوزه کتابخانههای عمومی فضای فیزیکی در مقابل فضای مجازی، منابع فیزیکی در مقابل عنوان منابع مجازی، و محلیگرایی در مقابل جهانیگرایی به شمار میآیند. البته از جهتی منابع مجازی وابستگی ذاتی به فضا و مکان مجازی دارند لذا این دو عدم قطعیت تجمیع و به عنوان یک محور مورد استفاده قرار گرفت و چهار سناریو بر مبنای دو عامل زیر شناسایی شد: الف) «فضا و منابع» که دو سر طیف آن «مجازی» و «فیزیکی» است و ب) «جهت خدمات» که دو سر طیف آن «ترویج منابع فرهنگی محلی و بومی» و «ترویج فرهنگ جهانی» است. این چهار سناریو با نامهای1- کتابخانه بهعنوان هاب محلی2- کتابخانه بهعنوان مرکز رسانه 3- کتابخانه به عنوان کتابخانه مجازی و 4- کتابخانه به عنوان شبکه مجازی اطلاعات معرفی شدند.
اصالت/ارزش: مقاله حاضر در صدد است تا با استفاده از فنون فرارشتهای آیندهپژوهی، زمینههای حضور اثربخش کتابخانههای عمومی را در میان رقبای رسانهای خصوصاً رسانههای نوظهور فراهم کند.
Purpose: The aim of the current research is to write possible scenarios for the future of Iran's public libraries. Regarding the position and application of public libraries, they are considered as a communicative medium.
Methodology: The effort is to offer scenarios that deal with the multiplicity and unpredictability of the future. The Two-on-Two model was used for determination of scenarios. This model is formed through intersection of two propulsions that have uncertainties. Thus, in the first step, two lists of propulsions were created. For extracting fundamental uncertainties, questionnaires were sent to experts and professions to collect their attitudes through Delphi method.
Findings: Findings show that the most fundamental uncertainties of public libraries include physical space versus Cyberspace, physical resources versus virtual resources and localization versus globalization. The inherent nature of virtual resources is their dependency on cyber and virtual spaces. Thus, these two uncertainties were aggregated and the result was used as a single axis. Based on the following factors, four scenarios were determined: 1. "space and resources", this axis alone ranges between virtual and physical, 2." Direction of services", this one ranges between "promotion of local cultural resources" and "promotion of global cultural". These four scenarios consider a library as a local hub, a media center, a virtual library, and a virtual network of information.
Originality/Value: The current paper establishes techniques of transdisciplinary and future studies to prepare backgrounds for the useful participation of public libraries among competitive media, specially emerging ones.
خلاصه ماشینی:
پرسش هاي اساسي پژوهش حاضر در صدد است تا بـه پرسـش اصـلي مقابـل پاسـخ دهـد:سـناريوهاي متصـور براي آينده کتابخانه هاي عمـومي ايـران چگونـه اسـت ؟ در کنـار سـوال اصـلي و بـراي اسـتخراج سناريوها لازم است به اين سـؤال کـه عـدم قطعيـت هـاي اساسـي مربـوط بـه آينـده کتابخانـه هـاي عمومي چيست ؟ نيز پاسخ دهيم .
در خصوص هـر عـدم قطعيـت ، سـه پرسـش دربـارة «ميـزان تخصـص پاسـخ دهنـده دربـارة عـدم قطعيت »، «موافقت پاسخ دهنده با هر يک از حالت هاي عدم قطعيـت » و«اهميـت عـدم قطعيـت در سياست گذاري براي کتابخانه هاي عمومي » به صورت زير مورد پرسش قرار گرفت : در خصوص پاسخ دهي به مساله تا چه حد خود را خبره مي دانيد؟ (رجوع شود به تصوير صفحه) (تعدادپاسخ هابه گزينه الف ×١٠٠) +(تعدادپاسخ هابه گزينه ب ×٥٠) +(تعدادپاسخ هابه گزينه پ ×٢٥) +(تعدادپاسخ هابه گزينه ت ×٠) شاخص اهميت = تعداد کل پاسخ ها به گزينه هاي الف ، ب ، پ ،ت وضعيت عدم قطعيت ١:فضاي فيزيکي در مقابل فضاي مجازي وضعيت ١:دارا بودن فضاي فيزيکي دليـل اصـلي اسـتفاده از کتابخانـه هـاي عمـومي اسـت .
ميزان توافق خبرگان در خصوص اين پرسش در دور دوم دلفـي بـه صـورت شـکل ٤نشـان داده شده است که بيانگر آن است که خبرگان کتابخانه هاي عمومي در دور دوم بيشتر بـه سـمت حالت مرکزي (عدم اتفاق نظر) تمايل دارند.
ميزان توافق خبرگان درخصوص اين پرسش دردور دوم دلفي بـه صـورت شـکل ١٠ نشان داده شده است که بيـانگر آن اسـت کـه خبرگـان کتابخانـه هـاي عمـومي دردور دوم بيشتر به سمت مرکزيعني عدم توافق بيشتر برروي هريک ازدوحالـت ، متمايـل شـده انـد.