چکیده:
یکی از ادله اثبات برائت از میان روایات، حدیث سعه است. سوال اساسی این است که آیا این حدیث جزء ادلۀ تنجیزی مثبت برائت است یا تعلیقی. نخست با تعریف ادلۀ تعلیقی و تنجیزی و تفاوت آن دو در مقام دلیل، جایگاه بحث روشن گردیده و سپس با بررسی حدیث سعه در میان کلام علما، پاسخ این پرسش دنبال شده است. ابتدا در عبارت «الناس فی سعه ما لم یعلموا» مبتنی بر اینکه «ما» موصوله یا مصدریه باشد دو احتمال مطرح گردیده است سپس دلالت این روایت شریف بر مدعی ارزیابی شده است. در نهایت خبری بودن این روایت در مقابل تشریعی بودن آن به عنوان احتمال سوم طرح گردیده است. بر فرض پذیرش این احتمال، اصل استدلال به این حدیث در مبحث برائت مورد خدشه و سوال قرار میگردد.
خلاصه ماشینی:
با توجه به مطالب گذشته و تقسیم بندی مطرح شده از ادله مثبت برائت، حدیث سعه از نگاه مرحوم شیخ انصاری طبق هر دو ترکیب محتمل در آیه جزء ادله تعلیقی دال بر برائت میباشند و مادامی که دلالت ادله احتیاط نفی نشده باشد نمیتواند این روایت مستمسک ما برای اثبات برائت و نفی قول احتیاط واقع شود چرا که بعد از تتبع در عقل و نقل ما جهلمان نسبت به حکم بر طرف میشود و موضوع این حدیث که جهل به حکم بود دیگر بر طرف میشود و ادله احتیاط بیانی میشود که سعه جهل را از بین میبرد و ضیق تکلیف را بر عهده مکلف میگذارد.
2 ایشان با عبارت لایقال همان اشکال مرحوم شیخ را مطرح مینمایند که همان علم به احتیاط و مرتفع شدن موضوع حدیث سعه میباشد و در پاسخ به این اشکال میفرمایند که ما گاهی علم به وجوب احتیاط پیدا میکنیم و گاهی علم به وجوب یا حرمت واقعی در مشتبهات برای ما حاصل میشود دلیل احتیاط بر فرض که مخدوش نباشد و بتواند مثبت احتیاط باشد برای ما علم به وجوب احتیاط را حاصل میکند اما علم به حکم واقعی کما کان برای ما مجهول باقی میماند و مادامی که نسبت به حکم واقعی جهل داشته باشیم موضوع حدیث سعه که عدم العلم نسبت به واقع است محقق خواهد بود و بالتبع محمول ان که سعه باشد هم بار خواهد شد و تعارض بین ادله احتیاط و ادله برائت شکل میگیرد.