چکیده:
تداوم حیات برخی از مشاغل تابع شرایط سیاسی و اقتصادی بوده و تغییر در ساختار سیاسی و اجتماعی مّلتها برروی کارکرد مشاغل و جایگاه اصناف تاثیرگذار بوده و بخش عمدهٔ مشاغل را تضعیف میکند. قاطرچیها از جملهٔ اصناف مذکور بوده و شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بروی آنها تاثیر گذاشتهاست. بررسی فوق نشان میدهد که قاطرچیان از نظر اجتماعی جزء طبقات پست و ضعیف جامعه ایران بوده و در عین حال دستهای از آنها وابسته به درباریان قاجار بودند. با صحبت از تجدّد و مدرنیته که در نهایت منجرب به انقلاب مشروطه و پیروزی نهایی مشروطهخواهان شد؛ قاطرچیان جایگاه سیاسی خود را از دست داده و از نظر اجتماعی منزویتر شدند. همچنین مشخص میشود که از نظر اقتصادی، قاطرچیان عموما جزء اقشارکم درآمد جامعه بوده و پس از ورود گستردهٔ اتومبیل در دوره رضاخان؛ شاهد نادیده گرفته شدن قاطرچیان بوده و کارکرد آنها به شدت کاهش یافت. در نهایت توسعه هر چه بیشتر جادهها و میل به صنعتی شدن ایران توسط حکام پهلوی، دیگر جایی برای فعالیت قاطرچیان نگذاشت و صحنهٔ فعالیتهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران از وجود آنها پاک شد.
خلاصه ماشینی:
قاطرچیان، مشروطه، سیاست، اجتماع، اقتصاد ایران به دلیل داشتن ویژگیهای خاص جغرافیایی و برقراری پیوند میان شرق آسیا و قاره اروپا از اهمیت شایان توجهی برخوردار بوده و باید به این نکته هم اشاره داشت که با کشف و استخراج نفت در خاورمیانه، اهمیت آن پیش از بیش شد؛ بنابراین ایران با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی خود باید کشوری باشد که از نظر اقتصادی و اجتماعی در بهترین شرایط ممکن قرار گیرد؛ ولی پیشرفت اقتصادی و اجتماعی، معلولِ عوامل متعددِ فرهنگی، سیاسی و زیرساختی در ساخت و شاکلّهٔ کلی یک کشور توانمند است.
حمل و نقل با حیوانات و وسایل نقلیهٔ ابتدایی تنها راه و چارهٔ ممکن برای حمل کالا و مسافر در ایران بود؛ زیرا وضعیت راهها و کاروانسراهایی که از دوره شاه عباس اول صفوی باقی مانده بود؛ بسیار وخیم بوده و ایرانیان ناچار به تن دادن برای سواری با وسایل نقلیه مذکور و تحمّل سختیهای فراوان در هنگام سفر بودند؛ بنابراین درصد قابل توجهی از مشاغل کشور به بحث حمل و نقل اختصاص داشت و هرشخص که یک قاطر، اسب، الاغ و گاری داشت؛ میتوانست از حمل و نقل کالا و خدمات درآمدی داشته باشد.
اما باید توجه داشت که بخشی از نیروی کار و فعالیت در حوزه حمل و نقل در ایران، به ویژه در زمان حکومت قاجاران دولتی بود و مشاغل مزبور باید تحت نظر و به شیوه مورد علاقهٔ حاکمان و درباریانِ گوناگون به فعالیت پرداخته و بخشی از درآمد خود را به خزانهٔ حاکم و درباریان تقدیم کنند.