چکیده:
امروزه یکی از مهمترین نیازهای بشر، تأمین غذا و پوشاک است. پنبه با داشتن الیاف، روغن و پروتئین میتواند بخشی از نیازهای صنعتی، غذایی و دامی کشور را مرتفع نموده و همچنین برای قشر زیادی از کشور اشتغالزایی کند. یکی از مهمترین قطبهای تولید پنبه در کشور، شهرستان گرگان است. بر طبق آمارهای موجود، در سالهای اخیر تولید پنبه در شهرستان گرگان روند رو به کاهش داشته است، به طوری که سطح زیرکشت آن از 75000 هکتار در سال 1360 به 660 هکتار در سال 1393رسیده است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر تحولات کشت پنبه در شهرستان گرگان صورت پذیرفت. روش انجام پژوهش پیمایشی و از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و جمعآوری اطلاعات به روش کتابخانهای و میدانی صورت گرفت. جامعه آماری پژوهش حاضر 248 پنبه کار بوده که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 151 نفر مشخص گردید و دادهها از طریق آزمون T و مدل رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که رقابت محصولات پرسودتر مانند سویا مهمترین عامل مؤثر در کاهش تولید پنبه در سالهای اخیر بوده است. همچنین دولت در سطح متوسطی از کشاورزان پنبهکار این منطقه حمایت نموده است که این مسأله نیز در کاهش سطح زیرکشت این محصول بی تأثیر نیست. در انتها با توجه به نتایج پژوهش، ضمن اشاره به موانع و مشکلات موجود، راهکارهای اجرایی در منطقه مورد مطالعه مانند خرید تضمینی و مستقیم از دست کشاورز -استفاده از ارقام پرمحصول و زودرس -ارتباط بخش صنعت با پنبهکاران -سپردن مسئولیت زراعت پنبه به افراد متخصص -برداشت ماشینی پنبه -اعمال سیاست ممنوعیت واردات پنبه -واردات یا ساخت دستگاههای کوچک چین، نخریسی، رنگرزی، نساجی و استقرار آنها در مناطق روستایی -همتاسازی قیمتها -دادن یارانه تولید خرید پنبه بر اساس هزینه تولید -یکپارچهسازی اراضی -به روز کردن کارخانجات مرتبط مکانیزه کردن کشت به منظور کاهش هزینه پیشنهاد گردیده است
Nowadays, one of the most important human needs is to supply food and clothes. Having fiber, oil and protein, cotton can meet part of food, industrial and livestock needs and also make job for a large segment of the country. One of the most important poles of cotton cultivation in the country is Gorgan County. According to existing statistics, cotton production has been declined in Gorgan County in recent years, so that under – cultivated area has been reached from 75000 acres in 1982 to 660 acres in 2015. Research method is survey and analytic – descriptive type. Data collection method was conducted in form of study field and library. The statistical population is 248 cotton cultivators that 151 participants of them were selected using Cochran formula. The data was analyzed using T- test and regression model. The results indicated that the competition of more profitable productions such as soybean is most important factor in reducing cotton production in recent years. Also, the government has supported averagely cotton cultivators of the region that it is not without effect in reducing under – cultivated area of the product. Finally, according to the results, some executive solutions in the under – studied region have been Including guaranteed and direct purchase from farmers, using of early and high yield species, making a relationship between industry section with cotton cultivators, delegating responsibility of cultivating cotton to sophisticated persons, mechanical harvest of cotton, Cotton import ban policy, importing or designing appropriate devices, dyeing, textile and their deployment in rural regions, matching prices, production rationing, cotton purchase based on production cost, integrating land`s, mechanized cultivation for reducing costs, have been recommended, while mentioning existing problems and obstacles.
خلاصه ماشینی:
از طرفی، یکی از محصولات استراتژیک منطقۀ گرگان در سالهای اخیر پنبه بوده است که به سبب دلایل مختلفی از جمله خرده مالکی، عقبماندگی مکانیزاسیون (بهخصوص در مرحله برداشت)، رشد نامتناسب قیمت پنبه در مقابل افزایش قیمت نهادهها و خدمات، عدم پرداخت یارانه به تولیدکنندگان و صاحبان صنایع، عدم توجه به تکنولوژی بذر پنبه، عدم نگاه دولتمردان کشور به پنبه به عنوان گیاه استراتژیک، عدم وجود نظام کشت، عدم وجود سازوکار حمایتی در بازرگانی و خرید تضمینی و بالاخره پراکنده بودن برنامهها و عدم استفاده از امکانات و ظرفیتهای بالقوه موجود در کشور، این محصول ارزشمند فراز و نشیبهای زیادی روبهرو شده است (اداره پنبه و دانههای روغنی، 1391) و سطح زیرکشت آن به شدت تقلیل یافته و علیرغم تلاشهای دولت در خصوص افزایش سطح زیر کشت پنبه، هنوز سطح زیرکشت این محصول در منطقه مورد مطالعه نسبت به سایر محصولات، سطح کمتری دارد؛ بنابراین با توجه به مهم بودن این نوع محصول در بین محصولات کشاورزی و مرغوب بودن محصول پنبه در این منطقه، ضرورت دارد که در این رابطه مطالعهای صورت پذیرد.
جدول 4: نتایج آزمون T تک نمونه در مورد مقایسه میانگین متغیر رقابت محصولات پرسود با میانگین نظری {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} منبع: یافتههای تحقیق، 1394 آزمون فرضیه دوم تحقیق فرض خلاف: عدم حمایت کافی از سوی دولت موجب کاهش تولید پنبه در محدوده مورد مطالعه شده است.