چکیده:
نفرین یا موهبت منابع؟ این مسأله بیش از نیم قرن، سهم قابل توجهی از مباحث تئوریک و مطالعات کاربردی در کشورهای غنی از منابع را به خود اختصاص داده است. در واقع باید دانست که آیا بهرهمندی از رانت منابع میتواند مشوق انباشت سرمایه فیزیکی باشد و آیا توسعه مالی میتواند منجربه تحقق آن شود؟ این مقاله، با استفاده از تکنیک ARDL غلتان به آزمون اثر شاخص چندبُعدی و هفت شاخص تکبُعدی توسعه مالی بر نحوه اثرگذاری رانت منابع طبیعی بر سرمایه فیزیکی در ایران طی سالهای 2014-1970 میپردازد. نتایج گویای آن است که با افزایش شاخص چندبُعدی و اکثر شاخصهای تکبُعدی توسعه مالی، تأثیر رانت منابع بر سرمایه فیزیکی در کوتاهمدت و در بلندمدت بهبود پیدا کرده است. لذا توسعه مالی باعث بالا رفتن ظرفیت جذب این منابع در اقتصاد شده و آسیبپذیری اقتصاد ایران از نوسانات فروش منابع طبیعی را کاهش داده است. این نتایج مؤید لزوم تقویت سیستم مالی به منظور تبدیل سرمایه طبیعی به سرمایه فیزیکی است.
Resources Curse or blessing? This is a problem that has been a significant contribution to theoretical discussions and applied studies in natural resource-rich countries for over half a century. In fact, it is important to know that can resources rents stimulate physical capital accumulation and whether financial development can lead to it? In this article we have investigated the effect of multi-dimensional and seven individual indices of financial development on how resources rents affect physical capital in Iran during 1970–2014, using ARDL Rolling model. The results show that with the increase of the multi-dimensional index and most of the individual indices of financial development, the effect of resources rents on physical capital accumulation has improved in both short- and long-run. In fact, financial development has increased the absorption capacity of these resources in the economy and reduced the vulnerability of the Iranian economy to fluctuations in natural resource sales. These results confirm the need to strengthen the financial system to transform natural capital to physical capital.
خلاصه ماشینی:
بنابراین ، سئوال این است که آیا رانت منابع طبیعـی در حضـور یـک سیسـتم مـالی به خوبی توسعه یافته میتواند به انباشت بیشتر سرمایه فیزیکی منجر شود؟ بـه عبـارت دیگـر، آیا توسعه مالی میتواند راه حل برون رفت از نفرین منابع باشد؟ پاسخ به این پرسش کلیـدی میتواند دریچه های جدیدی را در ادبیات موجود در این حوزه بـاز کنـد زیـرا آنچـه کـه تـا کنون در مطالعات گذشته مورد غفلت واقع شده ، مطالعه نقش کلیدی توسعه سیستم مالی بـر نحوه اثرگذاری رانت منابع طبیعی بر انباشت سرمایه فیزیکی (به عنوان یکی از اصـلی تـرین اشکال سرمایه ) است .
بنابراین ، فرضیه اساسی این مقاله آن اسـت کـه توسعه بخش مالی در کشورهای غنی از منابع میتواند منجر بـه معکـوس کـردن اثرگـذاری منفی (و یا تقویت اثرگذاری مثبت ) رانت حاصل از این منـابع بـر انباشـت سـرمایه فیزیکـی شود.
بخش های مختلف مقاله حاضر به این صورت تنظـیم شـده انـد: در بخـش دوم ، ادبیـات موضوع مرتبط با نحوه اثرگذاری رانت منابع بر انباشت سرمایه فیزیکی به تفصیل ارائـه شـده و در ادامه ، نقش توسعه مالی در این فرآیند بیان شده است .
لازم به توضیح است که اغلب پژوهش های پیشین با هدف بررسی اثـر رانـت منـابع بـر سرمایه فیزیکی یا بررسی تأثیر رانت منابع طبیعی بر رشد اقتصادی از کانال سـرمایه فیزیکـی انجام شده اند؛ مانند: وندیک (٢٠١٣)، بلانکو و گریـر (Blanco and Grier) (٢٠١٢)، بانـد و ملک (Bond and Malik) (٢٠٠٩)، گیلفاسون و زوئیگا (٢٠٠٦).