چکیده:
قرآن کریم تکیه گاه نخست مباحث تبلیغ است که در کنار حکمت، برهان و موعظة حسنه، اتخاذ روش
جدال به نیکوترین وجه را به پیامبر و مومنان دستور داده است. در این مقاله تلاش شده است مفهوم و معیار
جدال احسن از دیدگاه امام رضا (علیه السلام)
حسین جلائی نوبری
عضو شورای پثروهشی مرکن توسعه پژوهشهای بین رشتهای معارف اسلامی
و علوم سلامت منطته ۲ کشور و استادیار دانشگاه علوم پزرشکی تبرید. ایسران
32320۱
قرآن کریم تکیهگاه نخست مباحث تبلیغ است که در کنار حکمت» برهان و موعظة حسنه» اتخا روش
جدال به نیکوترین وجه را به پیامبر و مژمنان دستور داده است. در این مقاله تلاش شده است مفهوم و معیار
جدال احسن روشن شود. جدال در معانی متنوعی ازجمله خصومت در گفتار» گفتوگوی جانب دارانهه
دفاع سرسختانه از باطل به کاررفته است. در کاربرد قرآنی» جدال به معنای کشمکش گفتاری است که به
دو روش احسن و غیر احسن انجام میشود و تنها نوع احسن آن» مجاز است. از طرفی» با جمعبندی آیات
و رهیافتهای لغوی و تفسیری» جدال احسن قرآنی» نوعی از گفت وگو میان مژمنان و مخالفان است که بر
انگیزه و هدف الهی» مقدمات صحیح و مقبول نزد دو طرف و روشهای پسندیده و رعایت اخلاق نیکو
بهویژه آداب مناظره متکی باشد. در جدال احسن که امام رضا (علیهالسلام) از آن در مناظراتش بهره
گرفتهاند» بر جنبههای عقلی و عاطفی و برهان تاکید شده است؛ توهین بهطرف مقابل و مذمّت دین او
اجازه داده نشده و از مشترکات موردقبول ادیان» مانند توحیدء نبوت و. استفادهشده است. تعصب»
ستیزه جویی» خودنمایی و اقناع به انگیزه شهرتطلبی در این مناظره راه ندارد و در آن بر ساده گوبی تاکید
شده است. انصاف داشتن مناظره کننده و اعتراف به خطای خود در فرض روشن شدن اشتباهش» از دیگر
ویژگیهای این نوع مناظره است. این نوع مناظره در امور دینی نیز مجاز و چهبسا واجب است. این نوع
مناظره نهتنها موجب کینه و عداوت نمیشود» بلکه اثرهای مثبت فراوانی دارد. مناظره با جاهل» مناظره
باکسی که اهداف شیطانی دارد و مناظره در آنچه وحدت مسلمانان یا بشریت را به خطر میاندازد و مناظره
بر اساس خرافات» مجاز نیست. این پژوهش که با روش توصیفی تبیینی انجامشده» در پی پاسخ به این
پرسش است که جدال احسن از سوی امام رضا (علیهالسلام) چه ویژگیهایی داشته است؟
خلاصه ماشینی:
در جدال احسن که امام رضا (عليه السلام ) از آن در مناظراتش بهره گرفته اند، بر جنبه هاي عقلي و عاطفي و برهان تأکيد شده است ؛ توهين به طرف مقابل و مذّمت دين او اجازه داده نشده و از مشترکات موردقبول اديان ، مانند توحيد، نبوت و.
بنابراين جدال احسن همان موضوع اساسي است که امروزه جامعه جهاني به شدت به آن نياز دارد و شيوه و سيره امام رضا (عليه السلام ) به عنوان مبدع اين گونه مناظرات در کنار ساير ائمه مي بايستي موردتوجه همه اهل فضل و نخبگان علمي جامعه اسلامي به عنوان يک ميراث فکري و انساني قرار گيرد.
«خداوند به واسطه علم اقوامي را سربلند ميکند و آنان را در خير پيشوا قرار ميدهد که از آثار آن ها اقتباس 1 ميشود و به کردار آن ها مردم راه مييابند و به راي و نظر آن ها مراجعه ميشود» با توجه به شرايط يادشده دفاع بدون داشتن علم نتيجه عکس دارد و سبب ناتواني و بيارزش کردن موضوع مورد دفاع مناظره کننده ميشود از همين رو امام رضا (عليه السلام ) ضمن بيان «طَ لبُ العلمَِ فريضَه علي کلِ مسلمِ » (طلب علم بر هر مسلماني واجب است ).
زيرا عمران از آن حضرت درباره اعضاي فيزيکي انسان که از بحث هاي پيچيده در علم پزشکي است و نيز از طبيعت اشيا در عالم پرسش کرده که امام رضا (عليه السلام ) همه را جواب داده اند.