چکیده:
امام علی (علیه السلام) در خطبه ای از نهج البلاغه به توصیف ساختمان بدن مورچه و ملخ پرداخته و همگان را به تفکر در خلقت این موجودات به عنوان نشانه ای از عظمت خداوند دعوت می نمایند. بررسی معروفترین تفاسیر نهج البلاغه از قرن ششم هجری تا زمان حاضر نشان می دهد که بیان امام در رابطه با ساختمان بدن این دو حشره هیچ گاه بطور دقیق و از منظر علم حشره شناسی مورد بررسی و تفسیر قرار نگرفته است. همانطور که ایشان در قسمتی از خطبه مذبور بیان می دارند، تفکر در خلقت این حشرات موجب درک بهتر عظمت خالق آنها می شود. در مقالهی حاضر بیان امام (ع) از این دو حشره بررسی و تحلیل خواهد شد تا عظمت آفرینش این دو حشره برای نخستین بار از دیدگاه علم حشره شناسی روشن گردد. بررسی ها نشان می دهد که ایشان بسیار دقیق و همانند یک حشره شناس خبره ساختمان بدن این دو حشره را شرح می دهند. آن حضرت پس از اشاره به بخش هایی از ساختمان بدن مورچه، به وجود گوش در سر این حشره اشاره می فرمایند. بررسی ها نشان داد که بیان آن حضرت سال ها پیش از شروع مطالعات علمی روی این حشره و کشف اندام تولید صدا در یک گونه از مورچه هاست. همچنین آن حضرت در توصیف خلقت ملخ، به وجود گوش مخفی در بدن ملخ اشاره می فرمایند. این نکته نیز از دیدگاه علم حشرهشناسی بسیار دقیق بوده و سالها پیش از شروع مطالعات حشرهشناسی روی بدن ملخ بیانشده است.
Imam Ali (A.S.) described the ant and the grasshopper's magnificence of creation in sermon no. 227 of the Nahj al-Balagha and calls for thinking about their creation. Any entomologist or zoologist may ask himself about the accuracy of these statements, when reading these statements and who is the first one that described these insect such exact. Mentioning to some parts of ant's body, he tells us about the existence of ears on the head of ant. Historically, in the 1997, after discovering a stridulatory organ in an ant species, sound use for communication with together in the ants proved. But, his statement many years before beginning of the scientific study on this creature is a sign of his miracle. Afterwards, explaining the grasshopper's body, he pointed to the hidden ears in its body. Historically, I find it the first written notion of hearing in grasshoppers. This statement without any scientific study and many years before invention of worsening instruments is a sign of his miracle. More study on this sermon in the Nahj al-Balagha and other sermons may discover more miracles of Imam Ali (A.S.).
خلاصه ماشینی:
بررسـي معروفترين تفاسير نهج البلاغه از قرن ششم هجري تا زمان حاضر نشان مي دهـد کـه بيـان امام در رابطه با ساختمان بدن اين دو حشره هيچ گاه بطـور دقيـق و از منظـر علـم حشـره شناسي مورد بررسي قرار نگرفته است .
از آنجايي که بدن مورچه ها به دليـل وجـود بخـش باريـک شـده ميـاني بـه نـام سـاقه (petiole) بصورت دو بخش ظاهري سر-سينه و شکم ديده مي شود (شکل ١)، منظـور امـام علي (عليه السلام ) از بخش بالايي، بخش سر و قفس سـينه بـدن حشـره اسـت کـه عمـدتا حاوي بخش مري از دستگاه گوارش است (بخش دهان و حلق فقط قسمت بسيار کـوچکي در ابتداي دستگاه گوارش را شامل مي شوند).
اميرالمومنين (عليه السلام ) با بيان جمله بالا در واقع وجود اندامي براي دريافـت صـدا را در بدن مورچه ١٠٠٠ سال پيش از بررسي واکنش مورچه ها به صداها توسط محققـين ذکـر شده ، اعلام کرده اند و علاوه بر اين ايشان محل قرار گرفتن اندام دريافت کننده صـدا را نيـز (که هنوز به درستي براي ما مشخص نيست ) به ما نشان مي دهند و آن هم سر حشره است .
مروري بر مطالب ذکر شده در ترجمه و تفسير بخشي از خطبه اميرالمـؤمنين در رابطـه بـا توصيف خلقت مورچه و ملخ در کامل ترين و معروف ترين شروح نهج البلاغه نشان داد کـه بيان امام درباره جزئيات ساختمان بدن اين دو حشره تاکنون به دقت و از منظر علـم حشـره شناسي مورد بررسي و تفسير قرار نگرفته است و بـه ايـن دليـل در برخـي بخـش هـا ايـن تفاسير حاوي مطالب نادرست يا مطالبي براساس حدس و گمان شـارحان محتـرم اسـت .