چکیده:
ادبیات عرب یکی از عرصههای علمی و تخصصی است که ادیبان، شاعران و دانشمندان ایرانی به قوّت تمام، در آن درخشیدند. یکی از این ادیبان و شاعرانی که اشعاری کم نظیر به زبان عربی سروده، مهیار دیلمی است. اشعار او حوادث عصر رسول اکرم (ص) تا شهادت حسنین علیهمالسلام را در برمیگیرد. درواقع میتوان گفت اشعار دیلمی نمونهای از مداحی پیامبر اسلام و اهلبیت او در قرن چهارم هجری است. مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که اشعار او چه ویژگیهایی را دربرداشته که سبب شده این شخصیت زبده با وجود دیوانی بیبدیل، چندین قرن در تاریخ اسلام، گمنام مانده و مورخان و طبقات نگارها آنچنانکه باید به معرفی وی و آثارش نپرداختهاند. چنین به نظر میرسد که شیعه بودن وی در کنار مواضع صریح او در مقابل مخالفان اهل بیت (ع) سبب حذف او در بعضی مکتوبات شده است. بنابرین در این نوشتار با روش توصیفیتحلیلی به معرفی و تبیین علل گمنامی وی پرداخته شده و مضامین تاریخی اشعارش که نمونهای از اسناد کهن تاریخی است مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
مهیار دیلمی و مضامین تاریخی اشعار او در مدح پنجتن آل عباء و اشاره به وقایع مهمِ صدر اسلام بشیر سراجی چکیده ادبیات عرب یکی از عرصههای علمي و تخصصی است که ادیبان، شاعران و دانشمندان ایرانی به قوّت تمام، در آن درخشيدند.
با این وجود در پژوهش حاضر به شیوه استنادی و کتابخانه ای، ضمن بررسی شخصیت و زیستنامه مهیار دیلمی، به وقایع تاریخی ذکر شده در اشعارش پیرامون سیره رسول خدا (ص)، زندگانی امیرالمومنین علی (ع)، غدیر خم، سقیفه بنی ساعده، تعدادی از جنگهای زمان رسول خدا (ص) و حکومت حضرت امیر (ع) و شهادت امام حسن (ع) و امام حسین (ع) پرداخته میشود.
خود مهیار نیز در اشعارش کنیه اش را ابوالحسن آورده و محسن فرزند ابیاسحاق صابی، از شاعران معاصر مهیار، او را اباحسن خطاب کرده است (دامغانی، محمود، 100).
اینکه مهیار طرفدار آلبویه و مداح اهل بیت (س) و خاندان علویان بود و دیگر این که سلجوقیان خشکاندیش و انحصارگرا نیز در زمانه او، قدرت یافتند، میتواند علت دیگری برای بیتوجّهی به او درنظرگرفته شود (عبدعلی، ص84-83).
علامه امینی در الغدیر قسمتی از اشعار مهیار را که در مدح رسول خدا و اهل بیت ایشان سروده شده، آورده است که قسمتی از آن ذکر میشود: «به خدا گرچه روزگارم در راه آرزوها به خواب رفته و از رسیدن به کام باز داشته و هیچگاه نتوانستم گردش روز را بستایم و بتوانم با تأسی به فرزندان احمد مختار، بهترین جهانیان و فرزندان بهترینش را تسلیخاطر جویم.