چکیده:
در صورتی که در قراردادهای معوض،یکی از طرفین قرارداد خود را اجرا نکند،در قانون مدنی حکم عام و صریحی وجود ندارد،که متعهدله به استناد ان بتواند عقد معوض را فسخ کند؛و خود را از تعهداتی که متقبل شده،آزاد کند. این حق،بهطور خاص،در خیار تأخیر ثمن،تخلف از شروط ضمن عقد،خیار تفلیس،اجاره و مزارعه مورد قبول قرار گرفته است.بحث موردنظر در این مقاله،آن است که«آیا میتوان از تحلیل مواد قانونی و نظریات فقهی به این نتیجه رسید که چنانچه در قراردادهای معوض،یکی از طرفین از انجام تعهد سر باز زند،طرف دیگر میتواند معامله را فسخ کند؛و خود را از انجام مورد تعهد آزاد نماید؟».به نظر میرسد که این حق فسخ،هم از دیدگاه فقهی و هم از دیدگاه حقوقی،به شرح زیر قابل توجیه است: نخست آنکه،قانونگذار حق فسخ را در مورد تخلف از شروط ضمن عقد-که جنبه فرعی دارد-پذیرفته است؛ دوم آنکه،این حق فسخ،ناشی از ارتباطی است که در عقود معوض بین عوض و معوض وجود دارد؛ سوم آنکه،پذیرش این حق فسخ،حقوق ایران را به حقوق کشورهای پیشرفته و قواعد پذیرفتهشدهء بینالمللی نزدیک میکند. همچنین،طبق مقررات حقوق ایران،در صورتی میتوان قرارداد را فسخ کرد که اجبار متعهد به انجام تعهد،امکانپذیر نباشد.
خلاصه ماشینی:
"باز زند،طرف دیگر میتواند معامله را فسخ کند؛و خود را از انجام مورد تعهد
اصل،بهطور کلی،مورد تأکید قرار گرفته که هرگاه یکی از طرفین قرارداد معوضی از اجرای تعهد خود امتناع کند،طرف دیگر بتواند خود را از تعهدات قراردادی رها
ماده 1184 قانون مدنی فرانسه حق فسخ قرارداد را در صورت تخلف متعهد از
«در صورتی که یکی از متعاملین تعهد خود را انجام ندهد،حق فسخ قرارداد
اجبار به انجام تعهد کند(اگر اجبار او ممکن باشد)؛یا قرارداد را فسخ کرده،
ب:امتناع متعهد از انجام تعهد و حق فسخ قرارداد در حقوق موضوعه
در قوانین موضوعه ایران،نص عام و صریحی در این خصوص وجود ندارد که هرگاه در عقود معوض یکی از طرفین به تعهد خود عمل نکند،طرف دیگر مجاز
عدم اجبار متعهد یا بهطور کلی-میتواند قرارداد اصلی را فسخ کند.
بتواند معامله را فسخ کرده،و خود را از اجرای قرارداد-که همان تسلیم کالا است-
پرداخت اجاره،به صورت شرط ضمن عقد،مورد توافق قرار گرفته باشد؛و در این صورت دلالتی ندارد که در صورت تخلف از تعهدات اصلی-که ناشی از شروط
میتواند معامله را،به علت عدم انجام تعهد طرف دیگر،فسخ کند؟از این مواد
مبین این اصل کلی است که عدم انجام تعهد،به متعهدله حق فسخ معامله میدهد.
طرف مقابل از انجام تعهد خود امتناع کند،متعهدله باید بتواند قرارداد را فسخ
منشأ این خیار نیز شرط ضمن عقد نیست؛بلکه خیاری دیگر است که عقلا آن را
قاعده عام دست یافت که،چنانچه یکی از طرفین قرارداد تعهد خود را انجام ندهد، طرف دیگر بتواند قرارداد را فسخ کند."