چکیده:
از دیرباز اقوام بشر و ملل و نحل مختلف به این سؤال پاسخهای متفاوت و حتی متضاد دادهاند: برخی را عقیده بر آن بوده است که مرگ نیستی کامل است و انسان به کلی معدوم میشود. بعضی به تناسخ قائل شدند و گفتند ارواح آدمیان پس از مرگ (فناناپذیری روح) به بدن جانور یا انسان گیاه، جامدات وارد شده و به زندگی خود در همین جهان ادامه میدهد، و جمعی کثیر که اغلب از سرچشمه تعالیم پیامبران سیراب شدهاند جهانی دیگر را باور داشتهاند و به پاداش و مجازات نیکوکاران و بدکاران معتقد بودهاند. فلاسفه و حکما نیز بر حسب نحلهها و مذاهب و مذاقهای خود آراء و افکار گوناگونی در این زمینه اظهار کرده و به سخنان در قالب استدلال و بیان فلسفی یا عرفانی پرداختهاند، و آنانی که زندگانی را محدود و محصور به همین حیات دنیوی انگاشتهاند در حقیقت مردمان سطحینگر و عامی و طرفداران طرز فکر ماتریالیسم بوده و هستند.
خلاصه ماشینی:
سوره عنکبوت آيه هاي ١٩ و ٢٠ ميفرمايد: ﴿اولم يرواکيف يبدئ الله الخلق ثم يعيده ان ذلک علي الله يسير)( قل سيروا فيالأرض فانظرواکيف يبدأالخلق ثم الله ينشي ءالنشأة الآخرة ان الله عليکل شيءقدير﴾ دورنماي رستاخيز در آموزه هاي قرآن و اديان غير ابراهيمي/٣١٥ در اين دو آيه در مرحله اول به منظور ارشاد و هدايت آناني که از بازگشت بـه سـوي حضرت حق در غفلت هستند توجه ندارد، و به مسأله بازگشت کلي و معاد کلي را تـذکر داده است و به تفکر و تأمل هدايت نموده و در آيه دوم : آنان را تشويق و ترغيب به سـير في الأرض کرده و ميفرمايد: به سـير و تفکـر بپردازيـد و بينديشـيد کـه خـداي متعـال چگونه خلق را آغاز ميکند و علي الاتصال با اعاده و بازگشت دادن ، همـين خلـق را وارد نشأه ديگر ميسازد.
قرآن حدود صد مرتبه خدا را ٣٢٠/فصلنامه مطالعات قرآني، سال يازدهم ، شماره ٤٢، تابستان ١٣٩٩ به کلمه حکيم توصيف فرموده و نشانه هاي حکمت آن را در همه جا مشاهده ميکنـيم و اگر فقط ما بوديم و همين عالم دنيا و ماوراء اين دنيا و بعـد از ايـن عـالم ، عـالمي نبـود، آفرينش انسان و بقيه موجودات عبث و بيهوده بود، و بايد عالم ديگري باشد تـا آفـرينش انسان غير حکيمانه نباشد و قرآن هم به اين برهان اشاره دارد: ﴿افحسبتم ان ماخلقناکم عبثاوانکم الينالاترجعون ﴾(مؤمنون / ١١٥) «آيا گمان ميکنيد که ما شما را بيهوده آفريديم و شـما بـه سـوي مـا بـاز نميگرديد؟» و خلقت آسمان و زمين و دريا و خورشيد و گياه و حيوان براي انسان و انسـان بـراي مردن و پوچ شدن کار صحيحي است ؟ اگر معاد نباشد زنـدگي معنـا و مفهـومي نخواهـد داشت و از حکمـت خداونـد اسـت کـه معـاد را قـرار داده تـا زنـدگي از پـوچي درآيـد.