چکیده:
در پی تحولات سیاسی و اجتماعی سالهای پایانی عصر قاجار، مسائل مربوط به زنان و دختران از جمله وضعیت آموزش، نوع پوشش، سن کم ازدواج و تعدد زوجات مورد توجه نخبگان و فعالان عرصه های اجتماعی قرار گرفت. آموزش دختران که به صورت مکتب خانه ای جریان داشت سهم اندکی در تعلیم و تربیت دختران عهده دار بود، همین امر موجب شد تا برخی زنان فعال اجتماعی در پی تاسیس مدارس نوین دخترانه برآیند. این پژوهش با استفاده از اسناد و منابع اصلی به ویژه بهره مندی از اسناد آرشیوی سعی در بازآفرینی سیر تاریخی تاسیس مدارس دخترانه مازندران از انقلاب مشروطه تا پایان حکومت قاجار را دارد. در مازندران عصر قاجار زنانی چون ملوک کیا در بارفروش (بابل امروزی) و فاطمه وکیلی در ساری در زمینه تاسیس مدارس دخترانه مازندران پیشرو شده و پیدایش اینگونه مدارس مرهون تلاشهای ایشان است. این مدارس در بیشتر شدن نقش زنان و دختران در فعالیت های علمی و اجتماعی سهم بسزایی داشته است.
Following late Qadjar era political and social changes, problems related to women and girls, especially those related to education, dress code, teenage marriage, and polygamy, were noticed by the elite and activists who were involved in social issues. Educating girls which was mainly on the basis of basic religious subjects, hardly contributed to the girls education in Iran then. Because of this, some women active in social affairs, tried to establish modern girls’ schools in Iran. In this study the researcher tries to represent the historical girls’ school establishment process in Mazandaran by examining primary sources from “constitutional revolution” to the end of Qadjar dynasty. In Mazandaran of Qadjar era, some women such as Molouk Kia in Barforoosh (today called Babol) and Fatemeh Vakili in Sari pioneered to establish the first girls’ school in Mazandaran. These schools have greatly contributed to the women and girls increasing role in scientific and social activities.
خلاصه ماشینی:
در مازندران عصر قاجار، زنـانی چـون ملـوک کیـا در بارفروش (بابل امروزی ) و فاطمه وکیلی در ساری ، در زمینۀ تأسیس مدارس دخترانـۀ مازنـدران پیشـرو بودند و پیدایش این گونه مدارس مرهون تلاش های آنان است .
پس از گذشت یک دهه از شکل گیری مدارس جدید در مازندران که بـرای تعلـیم و تربیت پسران افتتاح شده بودند، به تـدریج فعـالان فرهنگـی و اجتمـاعی بـه فکـر تأسـیس مدرسۀ دخترانه در شهرهای بارفروش و ساری افتادند.
بدین ترتیب شاید این مدرسۀ دخترانه که پس از مدرسه دخترانـه تربیت بنات تهران و در محله ای بهایی نشین تأسیس شـده ، متعلـق بـه بهاییـان بـوده باشـد؛ هرچند که سندی مبنی بر ارتباط این دو مدرسه و یا ارتباط مدرسـه بنـات بـارفروش بـا بهاییان به دست نیامده است .
این مدرسۀ دو کلاسه در یـک اتاق با ٢٦ دانش آموز به کار تعلیم و تربیت می پرداخت ؛ درحالیکه خرج ماهانۀ مدرسـه بیشتر از دریافتی های مدرسه بوده است .
در سـال ١٣٣٩ق /١٣٠٠ش ، ظهیرالملک حاکم مازندران که ریاست معارف و اوقاف نیز با او بود، ضمن قراردادی با ادارة مالیه ، مقرر کرد که مدارس مازنـدران ، مـدارس دولتـی محسـوب شوند و پس از وضع شهریۀ دانش آموزان ، کسر بودجۀ هر مدرسه از محل درآمدهای هـر شهر پرداخت شود (ساکما، ٢٩٧٠٢٢٧٨٣).
خانم فاطمه وکیلی دختر حاج میـرزا رضـاخان وکیلـی رئـیس تعلیمـات نسـوان ولایـات وزارت معارف که دیپلمه مدرسۀ آمریکایی تهران بود، به عنوان مؤسس و مدیر مدرسـه ، در روز چهارم برج دلو٢ سال ١٣٣٩ق /١٣٠٠ش .