چکیده:
جوامع الانشاء اثر حسین هروی مهمترین کتاب دیوانی باقی مانده از عصر سلطان حسین بایقرای ثانی است. از خلال این اثر منشیانه میتوان تحولات دستگاه دیوانسالاری و مسائل مترتب بر آن را در واپسین دورۀ عصر تیموریان شناسایی کرد. این اثر آگاهی های ادبی و تاریخی ارزشمندی از اوضاع دیوانی پرآشوب اواخر عهد تیموری که در زمرۀ بارورترین ادوار فرهنگی در طول عصر تیموریان نیز به شمار میرود، پیش روی خواننده میگذارد. نسخۀ منحصربه فرد جوامع الانشاء که تک نسخۀ آن به شمارۀ 4301 در کتابخانۀ نورعثمانیۀ ترکیه نگهداری میشود ، تاکنون به زیور طبع آراسته نشده و از هویت حسین هروی (صاحب اثر) جز همین نام چیزی دیگر نمیدانیم؛ زیرا نام و نشانی از او در هیچیک از متون آن عصر دیده نمیشود. بررسی خصایص سبکی این اثر نشان میدهد مقدمۀ نامه ها سرشار از آرایه های ادبی و انواع و اقسام صنایع بیانی و بدیعی است و متن نامه ها اندکی ساده تر از آغاز نامه هاست. مهمترین ویژگیهای زبانی جوامع الانشاء وفور لغات ترکی و مغولی و عربی و اصطلاحات و عبارات و جمعهای مکسر عربی است. ادبیت نامه ها نیز مرهون استفادۀ نویسنده از انواع کنایات و سجع و موازنه و جناس و واج آرایی و تضاد و تنسیق الصفات و امثال و اشعار فارسی و عربی و تلمیحات است. در حیطۀ مختصات فکری نیز جبرباوری و مشرب صوفیانۀ صاحب اثر در تعدادی از نامه ها مشهود است.
Collection of Compositions or Javame-ul-Ensha by Hossein Heravi is one of the most important Administrative Book remaining from Sultan Hossein Bayghra II. Within this secretarial work, one could identify the beaurucrartic developments and issues thereof during the last days of the Tamurid Period. It provides the reader with valuable literary and historical insights into the tumultuous administrative situation during the end of tamurid era which is incident marks one of the most prolific cultural periods .
The unique copy of Javame-ul-Ensha which is held under number 4301 in Ottoman Noor Library in Turkey, has never been reprinted and much is not known about its author beyond his name, Hossein Heravi. He has not be referenced in none of the text dating from that period. By reviewing the stylistic characteristics, it is seem that the letters of introductions is filled with literary arrangement and all types of oratorical and novel constructs. The main text of the letters are somewhat more simple than the letters introductions. The most outstanding linguistic characteristic of Javame-ul-Ensha is the propensity if Turkish, Mongol and Arabic terms as well as Arabic idioms, phrases and broken plurals. The literary style of the letters owes much to authors' use of all kinds of Aliases, rhymed prose, counterpoints, paronomasia, alliterations, contrastive, selected attributes, colloraries, and poetry (Arabic and Persian) as well as hints. A number of epistles point out to the deterministic and mystical attitude of the author.
خلاصه ماشینی:
بررسی سبک شناسی نسخۀ خطی منحصربفرد جوامع الانشای حسین هروی (ص ١٩-٣٨) محمدمهدی خسرویان ،٢سیدمرتضی میرهاشمی ٣(نویسنده مسئول )، حبیب الله عباسی ، 4 عصمت خویینی ٥ تاریخ دریافت مقاله :بهار١٣٩٨ تاریخ پذیرش قطعی مقاله :بهار١٣٩٨ چکیده جوامع الانشاء اثر حسین هروی مهمترین کتاب دیوانی باقی مانده از عصر سلطان حسین بایقرای ثانی است .
جوامع الانشاء در زمرۀ همین قسم آثار منشیانه و دیوانی در عصر تیموری است که مجموعه ای از منشآت و نامه های دولتمردان و دانشوران و سرایندگان عصر تیموری را در خود جای داده و زوایای تحولات دیوانی عصر سلطان حسین بایقرای ثانی را ثبت و ضبط کرده است .
نثر منشأت دیوانی اغلب چنین نیست ؛ این گونۀ نثر سرشار از صنایع بیانی و بدیعی و لغات دشوار فارسی و عربی و گاه ترکی و مغولی است و نویسنده میکوشد سخنش را با انواع شگردهای ادبی بیامیزد تا گیرندۀ نامه و خوانندگان دیگر را از مراتب فضل و قدرت سخن پردازی خود آگاه کند.
این نسخه نیز دربردارندۀ برخی از نامه های جوامع الانشاء است که در تصحیح متن تعدادی از نامه ها از آن یاری گرفته ایم .
نگارنده در تحقیقات خود در موضوع ترسلات عصر تیموری دریافت که نسخۀ خطی شمارۀ «١٥١٣س » کتابخانۀ مجلس با نام منشأت تیموری که شامل ١٩٤ نامه است گزیده ای از جوامع الانشاء هروی است .
همچنین در نسخۀ شمارۀ «٦٧٥س » کتابخانۀ مجلس که مجموعه ای از مکاتبات تیموریان و ترکمانان است و در قرن سیزدهم کتابت شده ، برخی از نامه های جوامع الانشاء آمده است .