چکیده:
گذار از سیاست خارجی وابسته به سیاست خارجی مستقل را باید از اصلیترین نتایج انقلاب اسلامی ایران بهشمار آورد. امری که صراحتا در متن قانون اساسی ج. ا. ایران بدان تصریح شده است. تاکید رهبران انقلاب اسلامی بر استمرار تام و تمام این سیاست آثار و پیامدهای متعددی داشته است. فارغ از آثار مثبت اتخاذ این سیاست نباید از هزینههای پرداختشده برای دنبال نمودن این رفتار غفلت شود. جنگ تحمیلی هشت ساله و تحریمهای همهجانبه علیه ملت ایران تنها دو مورد از هزینههای استقلالطلبی جمهوری اسلامی ایران در طی این چند دهه بوده است. در این پژوهش با بهرهمندی از روش توصیفی - تحلیلی ضمن جمعآوری اطلاعات به شیوه کتابخانهای تلاش شده تا پس از تبیین چارچوب سیاست خارجی مستقل بر اساس متن قانون اساسی ج. ا. ایران به بررسی ادعای خود مبنی بر سیاست خارجی مستقل ایران در دوران امیرکبیر پرداخته شود. بدین منظور با پیروی از این دیدگاه که سیاست خارجی کشورها دنباله سیاست داخلی آنها است، تلاش شده تا مسئله استقلال به عنوان یک مفهوم غالبا مربوط به سیاست خارجی هم در متن قانون اساسی و هم در سیاستهای اصلاح طلبانه امیرکبیر در سه بعد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مورد بررسی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
بدین منظور با پیروی از این دیدگاه که سیاست خارجی کشورها دنباله سیاست داخلی آنها است، تلاش شده تا مسئله استقلال به عنوان یک مفهوم غالباً مربوط به سیاست خارجی هم در متن قانون اساسی و هم در سیاستهای اصلاح طلبانه امیرکبیر در سه بعد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مورد بررسی قرار گیرد.
به باور وی به عنوان یکی از مهمترین محققانی که تاریخ پانصد ساله اخیر سیاست خارجی ایران را مورد بررسی قرار داده ایران از سده نوزدهم میلادی که برای نخستین بار در مسیر گردباد سیاست جهان قرار گرفت تا پیروزی انقلاب، یا نقش یک دولت ضعیف و عقب مانده حائل را میان امپراتوری روسیه و انگلیس بازی کرده بود یا نقش یک دولت دست نشانده انگلیس و ایالات متحده را (رمضانی، 1395: 160) بر همین اساس است که سیاست خارجی مستقل کنونی که برخاسته از قانون اساسی نظام سیاسی نوین است را باید بیش از هر چیز برآیند مطالبه مردم ایران در این رابطه بهشمار آورد.
بر پایه چنین بستر هویتی و بینالاذهانی، آرمانها و ارزشهای انقلاب اسلامی در حوزه سیاست خارجی تدوین میشود و تمامی تلاش و وجهه همت دولتهای حاکم صرف تحقق و به فعلیت درآوردن آرمانهای وعده داده شده انقلابیون آرمانگرا میشود (صادقی، 1393: 30؛ فوران، 1382: 305) مفهوم استقلال را باید اصلیترین محور سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بهشمار آورد که به صراحت در متن قانون اساسی بدان تاکید شده است.
واکاوی شاخصههای استقلالگرایی در سیاست خارجی امیرکبیر دوران پس از حکومت آقا محمد خان قاجار را باید سرآغازی برای تشدید دخالت بیگانگان ازجمله انگلیس و روس در امور داخلی ایران بهشمار آورد.