چکیده:
در شماره 67 فصلنامه رهآورد نور (ویژهنامه پژوهشهای رجالی)، پس از بیان جایگاه و سابقه تاریخی بحث تمییز مشترکات، عوامل ایجاد اشتراک مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در این شماره، مراحل چهارگانه تمییز مشترکات به صورت کاربردی در اسناد کتاب شریف کافی ارائه می گردد.
در مرحله اوّل، با سنجش تقریبی طبقه راوی، دامنه اطراف تردید و به تبع آن، دامنه اطراف تحقیق کاهش مییابد و در مرحله دوم، با تتبع فردی یا استفاده از منابع مکتوب و یا نرمافزارهای رایانهای، اطراف تردید مشخص میگردد. اگر در این دو مرحله، نتیجه مطلوب حاصل نشد، در گام سوم به مقایسه بین اسناد اطراف تردید پرداخته شده و با توجه به وجود عناوین متعدد برای هر راوی، تعیین مصداق میشود. در برخی اسناد، پس از طی این مراحل سهگانه نیز مصداق عنوان مشترک شناسایی نمیشود. در این مرحله، رجوع به کتب رجال، نقش موثری در بازشناسی عنوان مردد خواهد داشت.
خلاصه ماشینی:
(4) البته ضرورت تعیین جایگاه راوی، به عنوان اوّلینگام در تمییز مشترکات، منحصر به موارد فوق نیست؛ بلکه در اسناد معمولی که عاری از هر گونه ظرایف فنی باشند نیز ضروری است؛ زیرا مشاهده شده است که گاه به صرف وقوع «عنوان مشترک» و بدون توجه به طبقه راوی، سند کنار گذاشته میشود؛ حال آنکه اگر اوّلاً به کتابی که سند مورد بحث در آن ذکر شده و ثانیاً به جایگاه «عنوان مشترک» در سند، اندکتوجهی میشد، ابهام و اشتراک از عنوان برطرف میشد؛ برای روشن شدن موضوع، به یک مثال توجه نمایید: «محمد بن یحیی، عن أحمد بن محمد، عن علی بن أحمد، عن یونس، قال: کتبت إلی الرضا ـ عليه السلام ـ : ...
اوّلین فایدهای که شناخت و توجه به طبقه راوی در بحث تمییز مشترکات در بر دارد، تقلیل دامنه اطراف تردید و در نتیجه تقلیل دامنه تحقیق است که به سهم خود، در پیشبرد بحث تمییز مشترکات، قدم مهمی به شمار میآید؛ مثلاً اگر در اسناد کافی به عنوان «احمد بن محمد» برخورد کرده و در صدد تعیین مصداق آن برآمدیم و در این راه، به جایگاه عنوان در سند توجه نداشتیم، دامنه تحقیق بسیار گستردهای را در پیش روی خواهیم داشت؛ به گونهای که عنوان فوق در نگاه اوّل، مردد بین پنج نفر میباشد (شکل 1) که عبارتاند از: ـ أحمد بن محمد بن سعید، ابن عقده؛ ـ أحمد بن محمد العاصمی؛ ـ أحمد بن محمد بن عیسی؛ ـ أحمد بن محمد بن خالد؛ ـ أحمد بن محمد بن أبی نصر.