چکیده:
«صلح» و «همزیستی مسالمتآمیز» اصل اساسی در پیوند زندگی اجتماعی بوده و نقش مهمی در تامین امنیت و آسایش اجتماعی و توفیق دستیابی به موفقیتها و پیشرفتهای فردی و اجتماعی دارد. در آیات قرآن کریم و سیره پیشوایان دین بر رعایت این دو اصل در روابط میان ملتها و توده مردم، بخصوص اقلیتها، تاکید شده است. مدارا و همزیستی مسالمتآمیز با همنوعان بر مبنای اصل کرامت ذاتی انسان از اصول اساسی اسلام بهشمار میآید؛ در مقابل، جنگ و خشونت، قابل تحسین نبوده و در اسلام بکارگیری آن تنها در شرایط خاص مجاز میباشد. این درحالی است که رفتارهای خشونتآمیز برخی مسلمانان و گروههای منتسب به اسلام، باعث ارائه تصویری خشن از اسلام گردیده است. در این نوشتار با توجه به آیات قرآن کریم و سیره پیشوایان دین، دیدگاه اسلام درباره «صلح» و «همزیستی مسالمتآمیز» تبیین میگردد، تا ثابت شود که دین اسلام دین رحمت و عطوفت است و رفتارهای خشونتآمیز برخی مسلمانان ناشی از فهم ناقص و نادرست آنان از اسلام و آموزههای اسلامی است و ربطی به رهنمودهای اصیل اسلام ندارد.
خلاصه ماشینی:
این واقعیتی است که با نام و حقیقت اسلام عجین شده و در آموزههای آن مورد تأکید قرار گرفته است؛ دستورات اسلام و سیره پیشوایان دین سرشار از رفتار مسالمتآمیز همراه با حفظ کرامت و شخصیت نوع انسانی است.
این در حالی است که برخی مدعیاند پیشرفت اسلام بیشتر تحت تأثیر وعد و وعیدها و جنگها بوده نه آنکه امر خارقالعاده و مربوط به جاذبههای درونی و معنوی آن باشد؛ آنان سعی دارند ـ بدون بررسی دقیق و جامع آموزههای اسلامی اسلام را دین خشونت، جنگ، ترور و باعث انحطاط و عقبافتادگی جوامع انسانی معرفی نمایند (همان، ص126 ـ 129) و در صدد القاء این اندیشه هستند که اسلام دین عقبافتاده، مخالف دموکراسی، تجدّد، پیشرفت علوم و حقوق زن میباشد (Barbee, 1975, p.
پیشوایان اسلام علاوه بر توصیه به مدارا در عمل نیز نسبت به نااهلان، البته با رعایت مصالح جامعه، حکومت و احکام شرع، مدارا و گذشت میکردند، بهویژه هنگامى که به خود آنها جفا یا توهینى صورت مىگرفت؛ رفتار پیامبر| با منافقان و بردبارى آن حضرت در برابر آزار و اذیتهاى آنان در تاریخ مشهور است؛ نسبت به مشرکان قریش نیز، با وجود آنکه آزار و اذیتهای فراوانی از آنان دیده بود، به جاى نفرین، برای آنان از خداوند طلب آمرزش و بخشایش مىکرد (حلی، 1982م، ص308).
جهاد اسلامی، با رعایت شرایط و معیارهای درست آن، مهمترین ابزار برای حفظ کرامت انسانی و تأمین صلح و امنیت و فراهم ساختن زمینه همزیستی مسالمتآمیز میان مردم است چرا که قرآن کریم جنگ را تنها در سه موقعیت، مجاز دانسته است: اول: برای دفاع از خود با هدف دفع ظلم و تجاوزگری دشمن (حج: 39 ـ 40).