چکیده:
در اندیشه عارفان، جهانی متمایز از خداوند وجود ندارد و آنچه غیر یا ماسوی الله خوانده میشود، مظاهر و مجالی تجلیات وجود الهی هستند، وجودی که خویش را در جهان آفرینش به نمایش میگذارد.
نگاه عارف برخلاف عالم و فیلسوف که به جهان از جهت ساختار طبیعی یا هستیشناختی نظر میافکنند، معطوف به مظهریت اسما و صفات حسنای الهی بودن آن است که بهرهمند از آموزههای قرآنی نیز میباشد و این بهرهمندی در آثار عرفانی امام خمینی کاملا مشهود است؛ تاآنجاکه میتوان آن را ازجمله شاخصههای عرفان امام نسبت به شناخت جهان یا تفسیر عرفانی از جهان دانست.
در بیان عارفان علّت وجودی حجاب هستی، میل ذات الهی به جلوهگری خود است و این موضوع بهخوبی در حدیث قدسی معروف به «کنز مخفی» مشاهده میشود.
با سیری در آثار امام خمینی، چنین به دست میآید که ایشان دیدگاههای تفسیری خاصی درخصوص آیات مرتبط با نگرش عرفانی نسبت به جهان و رابطه خدا و خلق دارند که در این نوشتار با نگاهی به محوریترین آیات تفسیری از نگاه ایشان درخصوص ویژگیهای جهان، برخی از آرای تفسیری خاص و مهم ایشان در این زمینه واکاوی میشود.
خلاصه ماشینی:
نگاه عارف برخلاف عالم و فیلسوف که به جهان از جهت ساختار طبیعی یا هستی شناختی نظر میافکنند، معطوف به مظهریت اسما و صفات حُسنای الهی بودن آن است که بهره مند از آموزه های قرآنی نیز میباشد و این بهره مندی در آثار عرفانی امام خمینی کاملاً مشهود است ؛ تاآنجاکه میتوان آن را ازجملۀ شاخصه های عرفان امام نسبت به شناخت جهان یا تفسیر عرفانی از جهان دانست .
عیب از ماست اگر دوست زما مستور است دیده بگشای که ببینی همه عالم طور است (امام خمینی، ١٣٧٨الف : ٤٨) آیت الله حسن زاده آملی در این باره با بیان تفاوت میان مفهوم رابطه خدا و خلق در اعتقاد فلاسفه و عرفا، بیان میدارند که هر دو گروه ، وجود را حقیقت واحده میدانند، ولی عرفا حقیقت واحده را اختلاف در ظهورات او میدانند - که از آن تعبیر به مراتب میکنند -، نه اختلاف در حقیقت اصل وجود که مراتب این حقیقت واحده به اعتبار شدت و ضعف آن مختلف باشد (حسن زاده آملی، ١٣٧٨: ١٥٦)؛ بنابراین کثراتی که ملاحظه میشود، با مبنای عرفانی جز اعتبارات چیز دیگری نیست .
امام از منظر عرفانی به این آیه نظر داشته و در برخی آثار خویش به شرح و تفسیر آن پرداخته اند از نگاه ایشان ، بدان جهت خداوند، آغاز پیام خود را با «إّنا» به صورت جمع شروع میفرماید که صیغۀ جمع برای احترام و تفخیم میآید؛ زیرا امانتی که خداوند بر انسان عرضه کرده ، بسیار ارزشمند و مهم بوده است .