چکیده:
یکی از شناختهای لازم برای سعادت انسان و جامعه، دشمنشناسی است. این موضوع در اسلام از اهمیت والایی برخوردار است و از جمله نگرانیهای پیامبرخدا صلّی الله علیه و آله برای امتش، شناخت منافقان از مومنان واقعی بوده است. موضوع شناخت مومنان واقعی از منافقان از تفسیر آیه شریفه «حتّی یمیز الخبیث من الطّیّب» قابل اصطیاد است. در مقاله حاضر برای مشخص کردن معیارهای تمیز، دیدگاههای مفسران فریقین بررسی گردیده و از مجموع نظرات مفسران بهدست میآید که خدای متعال برای تشخیص مومن از منافق، مومنان را با امتحان خاصی میآزماید تا درجه اخلاص آنها مشخص گردد. هریک از مفسران، دیدگاهی را برای این امتحان خاص الهی مطرح نمودهاند. ازجمله دستاوردهای این مقاله که مفسران بدان نپرداختهاند، آن است که پذیرش جانشینی امیرمومنان علیه السّلام و ولایت ائمه اطهار علیهم السّلام از نشانههای مهم تشخیص مومن از منافق است. این نتیجه موافق با ظاهر آیه است و روایات بسیاری آن را تایید مینمایند.
One of the necessary branches of knowledge for the happiness of human and society is knowing about one’s enemy. This issue is of great importance in Islam, and one of the concerns of the Prophet of God (PBUH and his family) for his ummah has been the knowledge of the hypocrites from the true believers. The issue of recognizing the true believers from the hypocrites can be deduced from the interpretation of the holy verse "until He has separated the bad ones from the good". In the present article, in order to determine the criteria of distinguishing good from bad, the views of the Shiite and Sunnite commentators are examined. Taking the total opinions of commentators into account, it can be said that, in order to separate the believer from the hypocrite and to determine their sincerity, God Almighty tests the believers with a special test. Each commentator has put forward a point of view for this particular divine test. One of the achievements of this article, which the commentators did not address, is that accepting the succession of Amir al-Mu'minin (AS) and the guardianship of the Imams (AS) is one of the important signs of distinguishing the believer from the hypocrite. This conclusion agrees with the appearance of the verse and many narrations confirm it.
خلاصه ماشینی:
مخاطب آيه هرچند برخي از مفسران مانند آيتالله مکارم شيرازي و فخر رازي در مورد خطاب آيه اظهار نظر نکردند (مکارم شيرازي، 1374: 3 / 187؛ رازي، 1420: 9 / 441) ولي سه نظريه در اين خصوص مطرح شده است: الف) جامعه اسلامي: اکثر مفسران معتقدند خلاف آيه قبل که خدا رو به کفار ميگويد اين مهلت دادن در دنيا به سودشان نيست؛ آيه 179 خطاب به مؤمنان ميفرمايد که گمان نکنند به حال خود واگذار شدند بلکه در معرض امتحان قرار خواهند گرفت.
شايسته اين بود که معيارهاي معرفيشده از سوي مفسران از متن خود آيه استخراج شود يا با تفسير قرآن به قرآن، بتوان به آن استناد نمود که ويژگي مؤمن مخلص چيست يا از روايات ائمه معصومان^ در تفسير اين فراز مدد ميگرفتند؛ تا مراد الهي را درباره معرفي معيارهاي تشخيص خبيث از طيب را بيان دارند.
در مجموعه کتب روايي شيعه و بعضاً اهل سنت نيز معيارهايي براي تميز خبيث از طيب معرفي شده است که در تفسير اين آيه شريفه نقش کليدي دارد اما مفسران از آن غفلت کردهاند.
3. بيان ويژگيهاي طيبون ذيل آيات 2 و 3 سوره عنکبوت، حديثي از جابر بن عبدالله انصاري از پيامبر اکرم| نقل شده است که فرمود: من از خدا خواستم تا امتم را با علي× محشور نمايد، پس براي اين منظور امت من با علي آزمايش ميشوند تا خبيث از طيب تشخيص داده شود، و دو آيه بر ما نازل کرد: «آيا مردم گمان کردهاند به صرف اينکه بگويند ايمان آورديم، رها ميشوند و آزمايش نميشوند.