چکیده:
گردشگری که در فرهنگ و تمدن اسلامی با اندیشه و باور مسلمانان پیوندی محکم دارد، یکی از سودآورترین صنایع در عرصه بینالمللی و یکی از مهمترین راههای درآمدزایی و برونرفت از مشکلات اقتصادی در عرصههای محلی، ناحیهای، منطقهای، ملی و بینالمللی است. کلانشهر مشهد، بهدلیل وجود بارگاه مقدس امام رضا (ع) ظرفیت قابل توجهی در جذب گردشگران مذهبی دارد، اما در دهههای اخیر تعداد زائرین و گردشگران آن افزایش و متوسط ماندگاری آنها کاهش یافته است. بر این اساس هدف اصلی این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر در جذب و ماندگاری گردشگر مذهبی در کلانشهر مشهد است که بهمنظور دستیابی به این هدف از روش پژوهش کیفی و راهبرد دادهبنیاد با رویکرد گلیزری بهره گرفته شده است. در این راستا، نظر خبرگان در ارتباط با عواملی که میتواند در جذب و ماندگاری گردشگران مذهبی کلانشهر مشهد مؤثر باشد، طی مصاحبههای نیمهساختاریافته جمعآوری، و به کمک روش دادهبنیاد، شناسههای باز، انتخابی و نظری از مفاهیم مستخرج، استنباط شد. پس از 12 مصاحبه و بررسی و تفسیر دادهها، 37 شناسه اولیه در قالب 12 مقوله فرعی استخراج شد که در پنج مقوله اصلی ویژگیهای مقصد گردشگری، ویژگیهای جامعه میزبان، مدیریت مقصد گردشگری، ویژگیها و نیازهای زائر یا گردشگر مذهبی و ویژگیهای سفر طبقهبندی گردید. در پایان الگوی عوامل مؤثر بر جذب و ماندگاری گردشگر مذهبی در کلانشهر مشهد ارائه، و ارتباط مقولهها تبیین شد.
According to the Islamic culture and civilization, tourism is deeply linked to Islamic thought and belief. It is one of the most profitable industries in the international fields and an important way for producing income and getting out of economic challenges of the local, national, regional, and international situations. Because the holy shrine of Imam Reza (AS) is placed in Mashhad, it has a substantial capacity to attract religious tourists; yet, in recent decades, the number of pilgrims and tourists has increased, but their average stay in the city has decreased. Accordingly, the main purpose of this study is to identify the factors affecting the attraction and retention of religious tourists in Mashhad metropolis. In order to achieve this goal, the qualitative research method and grounded theory of Glaser’s approach have been employed. In this regard, the opinion of experts on the effective factors on attracting and retaining religious tourists in Mashhad metropolis were collected by semi-structured interviews. Through grounded method, they were categorized into open, selective and theoretical codes inferred from the identified concepts. The results of twelve interviews and reviewing and interpreting the data, led the researchers to 37 initial identifiers in the form of twelve sub-categories in five main categories including the characteristics of the destinations of the tourists and host community, tourist destination management, the characteristics and needs of pilgrims or religious tourists and the features of their travelling. Finally, the model of factors affecting the attraction and retention of religious tourists in Mashhad metropolis was presented, and the relations among categories were explained.
خلاصه ماشینی:
با توجه به مقوله های فرعی مشخص شده از مفاهیم و شناسه های اولیه حاصل از مرحله شناسه گذاری باز در فرایند شناسه گذاری انتخابی پژوهش ، میتوان مقوله های فرعی را در پنج گروه مشخص و اصلی دسته بندی و بررسی کرد که در جذب و ماندگاری گردشگر مذهبی تعیین کننده است و شامل ویژگیها و نیازهای گردشگران ، ویژگیهای جامعه میزبان ، ویژگیهای مقصد گردشگری، مدیریت مقصد گردشگری و ویژگیهای سفر است .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) تبدیل ارز، امنیت و ایمنی، مسیرها و حمل ونقل مناسب ، خدمات بهداشتی و درمانی، تأمین مواد غذایی گوناگون و مناسب و شرایط اسکان مناسب و اقتصادی است ) (حسام و آقاییزاده ، ١٣٩٧؛ عربشاهی و همکاران ، ١٣٩٦؛ سقایی و همکاران ، ١٣٩٣؛ موسوی و همکاران ، ١٣٩٢؛ واحدی، ١٣٩٠) که در مطالعات و پژوهشهای مختلفی به آنها از حیث تأثیرگذاری بر جذب و ماندگاری گردشگر اشاره شده به عنوان مؤلفه های وابسته به مقصد گردشگری است که جذب و ماندگاری گردشگر مذهبی را در این شهر تحت تأثیر قرار میدهد و در کنار مؤلفه های مدیریت مقصد گردشگری، که شامل مدیریت گردشگری مقصد گردشگری (شامل ایجاد پایگاه های داده و اطلاعات ، اطلاع رسانی جاذبه های گردشگری، تسهیلات مالی گردشگری، مدیریت هزینه های گردشگری، راهنمای زائر و گردشگر و پژوهش است ) (حسام و آقاییزاده ، ١٣٩٧؛ سقایی و همکاران ، ١٣٩٣؛ موسوی و همکاران ، ١٣٩٢) توسعه و مدیریت زیرساختها (که شامل استقرار و توسعه دولت الکترونیک ، مدیریت زیرساختهای گردشگری و گسترش فضاهای سرگرمی و تفریحی، توسعه پایدار سرمایه گذاری و آموزش است ) (سقایی و همکاران ، ١٣٩٣؛ موسوی و همکاران ، ١٣٩٢؛ رمضانی و نیکدل ، ١٣٨٩) و عوامل مدیریت شهری (که شامل تأمین امکانات ارتباطی و مخابراتی، مدیریت فضای کالبدی شهر، توجه به مبلمان شهری و مدیریت ترافیک مقصد گردشگری مذهبی است ) است ، الگوی عوامل مؤثر بر جذب و ماندگاری گردشگر مذهبی در شهر مشهد را تشکیل میدهد که در شکل ١ نمایش داده شده است .