چکیده:
یکی از اعتقادات شکل گرفته در میان عدهای از مسلمین ، نظریه وحدت وجود عرفانی است که محل اختلاف عرفا و برخی از فقها واقع شده است؛ از سویی توحید ناب و از سویی کفر و الحاد قلمداد گردیده است. بنابراین روشن ساختن جوانب مساله از طریق تتبع و تحلیل سخنان فقها و نیز کلمات عرفا در این مساله جهت دستیابی به نظر صحیح امری لازم است.
پس از بررسی و تامل در بیانات فقها و نیز سخنان عرفا در باب وحدت وجود مشخص گردید نزد فقها دو دیدگاه عمده در مساله وجود دارد که عبارتند از تکفیر مطلق و دیگر ، تفصیل در مساله که در نهایت میتوان گفت که تکفیر قائلین به وحدت وجود ناظر به اعتقادات جاهلان صوفیه است که سخنانشان در فضای حلول و یا همه خدا انگاری موجودات است. و از جانب دیگر با توجه به عموماتی که اصل اولیه را اسلام افراد اقرار کننده به شهادتین می داند قائلین به وحدت وجود ، مسلمان و طاهرند و اساسا فقیه تا زمانی که موضوع شناسی مساله برای او واضح نشده است مجاز به تکفیر نخواهد بود. همچنین پیدایش فقهای عارف و عارفان فقیه و نوع نگاه آنان به مساله از باب خبره بسیار راهگشاست. در این مقاله از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و استفاده از دادههای کتابخانهای بهره برده شده است.
One of the beliefs formed among a number of muslims is a mystical unity of existence that is the place of the dispute between mystics and some jurists.it is considered as a pure oneness and at the other hand it is regarded as a disbelief. Therefore, it is necessary to clarify the aspects of the issue by study of the jurists” words of the mystics” words. After the survey of the jurists ' statements as well as the discourse on unity of existence, there are two main points of the question: first, excommunication absolutely and the second is conditional. It seems that it is possible to match the first point of view with sofia ignorants wich their words are obviously near to pantheism and solvent thought. انگاری of the .
on the other hand , according to the fact that the primary principle is “ who confeses to islam orally is a muslim ” therefore blievers to the unity of existence are muslim and pure and essentially the jurisprudent , until the issue is not clear to him , it will not be permitted . Moreover, the emergence of mystic jurisprudent and the jurisprudent mystics and their viewpoint on the issue of knowledge is very helpful. In this paper, descriptive - analytical method and library data have been used.
خلاصه ماشینی:
برداشتهای غلط از وحدت وجود آنچه در این مقام تاثیر بسزایی در حکم فقهی دارد و بعضی از محققین نیز بدان اشاره نموده اند (امینی نژاد، آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی،1394: 243- 345) آن است که از نظریه وحدت وجود در طول تاریخ حداقل سه برداشت غلط پدید آمدهاست که عمدتا از سوی عدهای از جاهلان صوفیه اظهار گشتهاست: 1-حلول و اتحاد 2-همه خدایی 3-پوچ بودن غیر خداوند متعال و عمده نگاه تکفیری فقها در این باب ناظر به این برداشتهای فوق است؛ در حالی که عارفان حقیقی و به ویژه مدرسه رسمی عرفان نظری از ابنعربی و پیروان او همگی در آثار خویش بر غیریت میان حق و خلق تاکید میورزند و تصویری که از وحدت در وجود بیان میکنند در عین تاکید شدید بر غیریت میان حق و خلق است که به چند مورد اشاره مینماییم: ابنعربی وجوب ذاتی را منحصر در حق تعالی دانسته و هستی خلایق را بالغیر میداند (ابنعربی، بی تا: 2/ 56)، و به این تغایر در موارد دیگر نیز تصرح نموده است مانند: (ابنعربی، بی تا: 2/ 128)، (ابنعربی، 1946: 1/ 53).
» (کلینی، 1367، 2/ 25) فلذا اصل اولیه در موارد مشکوکی که علی الظاهر داخل امت اسلام هستند و اقرار به شهادتین دارند، حکم به اسلام آنهاست و تکفیر آنها -مادامی که یقین به عدم التزام آنها به اسلام و احکام آنها نداریم – جایز نیست (موسوی، شرف الدین، 1953، 47)؛ (امین، محسن، 1952، 104- 105)؛ (سبحانی، جعفر، 1416، 63)؛ (موسسه دائرۀ المعارف فقه اسلامی، 1436، 32/ 14) پس مساله اصلی در اینجا آن است که در مورد قائلین به وحدت وجود، چنین یقینی داریم که آنان از اصل اولیه اسلام خارج نموده و وارد در کفر نماید و یا خیر ؟ در این باب دو قول از سوی فقها وجود دارد: 1- عدهای از فقیهان قائلین به وحدت وجود را مطلقا تکفیر نمودهاند و به تبع تکفیر، احکام کفر از جمله نجاست، حرمان از ارث، عدم مناکحت و...