چکیده:
در اجرای کهنالگوی قربانی، عنصر قربانی با توجه به نوع فرهنگ، آیین، معیشت و... انتخاب میشده است و در ایران، گاو بهمنزلۀ اسطورهای کهن که از آغاز داستان آفرینش در اساطیر آیینی حضور دارد، شاخصترین چهره برای عمل قربانی است و در آیین مهرپرستی بهمثابۀ یکی از مهمترین مراسمات اجرا میشده است تا با ریخته شدن خون گاو، زمین به حیات دوباره برسد و با خوردن گوشت آن، پیروان این آیین به جاودانگی و نامیرایی رسند. پس از ظهور زرتشت به دلایلی مانندِ مقابله با نمادهای مهرپرستی، ترویج یگانهپرستی، لزوم یکجانشینی و توسعه تمدن، با قربانیکردن گاو بهشدت مقابله میشود و حراست و حمایت از گاو مورد توجه خاص زرتشت قرار میگیرد؛ اما با این همه، حتی در آیین زرتشت نیز روایتهای از قربانیکردن گاو گزارش شده است که از لزوم اجرای این عمل حکایت دارد و آن همانا کمک به باروری زمین و احیای چرخه حیات است؛ اما با این همه، برخورد زرتشت با قربانیکردن گاو، اسطوره جاودانگی و مسئله حفظ زمین را وارد عرصههای تازهتری از معنا میکند و مضامین اساطیری را با تعقل همراه میسازد. این جستار به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی و با توجه به نظریۀ یونگ، کهنالگوی قربانی گاو را در دو آیین مهرپرستی و زرتشتی بررسی و واکاوی کرده است.
In the archetype of sacrifice, the element of sacrifice is chosen according to the type of culture, religion, livelihood, etc. Cow, as an ancient myth in the mythological story of genesis in Iran is a prominent element of sacrifice and this was an important part of the ritual. Through shedding cow's blood, the earth was revived, and through eating his flesh, the followers of the religion could be immortal. However, after Zoroastrianism, several reasons such as opposition to symbols of Mythraism propagating monotheism, and the necessity of settlement and development of civilization, the sacrifice of cow was opposed, and Zoroastrianism respected its life, but there have been reports of sacrificing cows in Zoroastrianism, suggesting the need to carry out this ritual, to help the fertility of the land and reviving the life cycle. Nevertheless, the reaction Zoroastrianism showed to the sacrifice of cow shifted the myth of immortality and protecting earth to a new level, and rationalized the mythological themes. This study, accordingly, analyzes the archetype of sacrificing cow in Mithraism and Zoroastrianism borrowing Jung's theory and a descriptive-analytic research method.
خلاصه ماشینی:
انتخاب ميشده است و در ايران ، گاو به منزلۀ اسطوره اي کهن که از آغاز داستان آفرينش در اساطير آييني حضور دارد، شاخص ترين چهره براي عمل قرباني است و در آيين مهرپرستي به مثابۀ يکي از مهم ترين مراسمات اجرا ميشده است تا با ريخته شدن خون گاو، زمين به حيات دوباره برسد و با خوردن گوشت آن ، پيروان اين آيين به جاودانگي و ناميرايي رسند.
پس از ظهور زرتشت به دلايلي مانند مقابله با نمادهاي مهرپرستي، ترويج يگانه پرستي، لزوم يکجانشيني و توسعۀ تمدن ، با قربانيکردن گاو به شدت مقابله ميشود و حراست و حمايت از گاو مورد توجه خاص زرتشت قرار ميگيرد؛ اما با اين همه ، حتي در آيين زرتشت نيز روايت هاي از قربانيکردن گاو گزارش شده است که از لزوم اجراي اين عمل حکايت دارد و آن همانا کمک به باروري زمين و احياي چرخۀ حيات است ؛ اما با اين همه ، برخورد زرتشت با قربانيکردن گاو، اسطورة جاودانگي و مسئلۀ حفظ زمين را وارد عرصه هاي تازه تري از معنا ميکند و مضامين اساطيري را با تعقل همراه ميسازد.
که در باب هر يک از اين کهن الگوها، مقالات ، کتاب ها و پايان نامه هاي متعددي نوشته شده اند؛ اما دربارة کهن الگوي قرباني، هيچ کتاب يا پايان نامه اي نگاشته نشده است و تنها در يک مقاله با عنوان «تحليل داستان کوتاه "لاتاري" با توجه به اسطورة کهن الگوي قرباني» از بهناز عليپور گسکري (١٣٩٠)، نامۀ فرهنگستان ، شمارة ٢، صص ٥٣-٥٨، نويسنده از کهن الگوي قرباني براي تببين داده هاي خود استفاده کرده ؛ اما در باب آيين و اسطورة قرباني، مقالات متعددي تدوين شده است که مهم ترين آن ها به اين شرح است : «قرباني در اديان » از حسن فراهاني (١٣٨٠).