چکیده:
سنتهای اجتماعی، افعال الاهی هستند که ذات ربوبی برای تدبیر جوامع بشری آنها را به کار میگیرد. برخی از آیات قرآن به تبیین این سنتها پرداخته است. از جمله این سنتها، سنت تبدیل نعمت به نقمت است.خدای رحمان، انسان را از مواهب مختلف و گوناگون برخوردار کرده است. تا زمانی که انسان در مسیر تعالی قدم برمیدارد، از عطایای الاهی برخوردار میگردد و هرگاه از دائره عبودیت خارج شود، نعمتهای الاهی نیز دگرگون و به نقمت تبدیل میگردد. در جریان سنت تغییر نعمت به نقمت، امکان بیداری و بازگشت به مسیر الاهی برای افراد بشر وجود دارد.این نوشتار که به روش تحلیلی، اسنادی انجام شده است در پی تبیین نگاه علامه طباطبایی (ره)، و برخی از مفسران اسلامی است تا فهم بهتری از این سنت ارائه گردد.نتیجه این تحقیق نشان میدهد نظام هستی، مجموعهای به هم پیوسته است و اعمال انسانها با حوادث نظام هستی ارتباط مستقیم دارد.
Social traditions are divine actions used for the human societies design. Some of Qur'an’s verses have explained these traditions including turning the blessing into misfortune tradition.The beneficent God has granted many blessings to mankind. As long as a person moves on the path to excellence, he will receive divine gifts, and when he turns away from this area, divine blessings will be transformed into misfortune. In the other side there is the possibility of returning to the divine way for human beings.This paper which has been done by documentary- analytical method, is intended to explain the view of Allameh Tabataba’i and some Islamic commentators in order to provide a better understanding of this tradition.The result of this research shows the existence system is an interconnected set of objects and human actions are directly related to this system’s events.Key word: tradition, conversion of blessing, misfortune, Allameh Tabataba’i.
خلاصه ماشینی:
ايشان اين نکته را بر اساس سنت خدا معرفي ميفرمايد و معتقد است ، سنت تغيير نعمت هاي الاهي به نقمت ، در کنار سنت هاي ديگر الاهي، حاکم بر جوامع بشري است و با تدبير الاهي انجام ميشود، از اين رو هرگاه در مسير کمال انسان مانعي ايجاد شود، خداي والا به تدبير خود براي رفع ١.
(رشيدرضا، ١٤٢٦: ٦/ ٢٣٥) و (سيد قطب ، ١٤١٥: ٤/ ٢٠٤٩) برخي از مفسران در ذيل تفسير آيه ٥٣ سوره انفال ١ با اشاره به تغيير نعمت الاهي درباره مشرکان قريش و عقوبت شديد آنان ، آنرا از سنت هاي جاري الهي دانسته است .
(فخر رازي، ١٤٢٠: ٤٩٦/١٥ و حقي بروسوي ١٤٠٥: ٣/ ٣٦٠ و آلوسي، ١٤١٥: ٥/ ٢١٦، شيخ طوسي، ١٤٠٩: ٥/ ١٤٠و طيب ، ١٣٧٨: ١٠/ ٣٩٤ و رشيدرضا، ١٤٢٦: ٦/ ٢٣٥) همانگونه که عده اي به اين نکته اشاره دارند که نعمت هاي الاهي انعامي است از سوي خدا و عادت خداي متعال اين نيست که تفضل داده شده بر قومي را بازستاند، مگر زماني که در نفس آن قوم تغيير ايجاد شود.
(مراغي، بيتا: ٢١ / ٥٥، طنطاوي، ١٩٩٧: ٣ / ٢٠٠٤، حقيبروسوي، ١٤٠٥: ٧ / ٤٤، آلوسي، ١٤١٥: ١١/ ٤٨، زمخشري، ١٤٠٧: ٣ / ٤٨٢، مکارم شيرازي، ١٣٧٣: ١٦ / ٤٥٢، رضايي اصفهاني، ١٣٨٧: ١٦ / ١٦٤) مرحوم علامه در تفسير آيه از پيش پرداخته سوره رعد، نيز ضمن بيان پنج نکته به وجود ارتباط بين اعمال انسان و وضعيت زندگي او اشاره دارند و بيان ميدارند که بر اساس يکي از قضاياي حتمي و سنت هاي جاري الاهي، همواره ميان احسان ، تقوا، شکر خدا و توارد نعمت ها و برکات ظاهري و باطني و نزول و ريزش آن از سوي خدا ملازمه وجود دارد، هر قومي که احسان و تقوا و شکر داشته باشند، خدا نعمت هايشان را استمرار ميبخشد و تا مردم وضع خود را تغيير نداده اند، روز به روز اين نعمت بيشتر ميشود.