چکیده:
ماده 276 قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است که سرقت در صورت فقدان هر یک از شرایط موجب حد، حسب مورد مشمول یکی از سرقتهای تعزیری است. بنابراین میتوان 14 یا 15 نوع سرقت تعزیری (با احتساب ماده 270) را برشمرد که هرکدام تنها یک شرط از شرایط سرقت حدی را ندارند. علاوه بر این میتوان سرقتهایی را برشمرد که دو، سه و حتی چهار شرط از شرایط سرقت حدی را نداشته باشند. اما آیا میزان شدت تمام این سرقتها برابر است؟ یا قاضی باید حسب شدت جرم، میزان مجازات را مشخص کند؟ در این مقاله با توجه الگوی سرقت حدی و با عنایت به یافتههای علم جرمشناسی به این پرسش پاسخ دادهایم که کدامیک از شرایط سرقت حدی تاثیر بیشتری در شدت بخشیدن به سرقت تعزیری دارد؟ نتیجه مطالعه نشان داد که عدم وجود دو فاکتور «هتک حرز» و «ربایش مخفیانه» بیشترین تاثیر در کاهش شدت سرقت تعزیری دارد.
Article 276 of Iranian Islamic penal code states that theft when not accompanied by conditions which lead to Hadd punishments shall be classified as one of Tazir thefts as the case may be. Therefore, it is possible to enumerate 14 or 15 Tazir thefts (including article 270) each lacking only one condition required for Hadd theft. In addition it is possible to enumerate thefts which do not possess two, three or even four conditions required for Hadd theft. But are all of these thefts equally severe? Or should the judges determine the amount of punishment according to the severity of the crime? In this article with respect to the pattern of Hadd theft and findings of criminology; it has been answered to the question that “which conditions of Hadd theft are mostly effective in making Tazir thefts more severe? Findings of this study showed that thefts which lack “Breaking” and “stealthiness” are mostly effective in reducing the severity of Tazir thefts.
خلاصه ماشینی:
دانشیار گروه حقوق جزا و جرمشناسی دانشگاه امام صادق (ع ) مقدمه یکی از پرسش های مهمی که اساساً فقها به آن نپرداخته اند ایـن اسـت کـه قاضـی در سـرقت هـای تعزیری بر اساس کدامین ملاک و معیار باید بین حداقل یا حداکثر مجـازات انتخـاب نمایـد؟ البتـه پرداختن به این پرسش ، همانند بسیاری از پرسش های دیگر، مورد توجَه مستقیم فقها نبوده اسـت ؛ زیرا در تعزیرات ، انتخاب نوع و میزان مجازات تحت قاعدۀ کلی«بما یراه الحاکم » تبیین میشود بعد از پیروزی انقلاب ، باتوجه به تشکیل حکومت اسلامی و ضـرورت وضـع قـوانین کیفـری بـر مبنـای اسلام ، قطعاً در تعزیرات نیز همانند حدود، لازم است تفقه دینی صورت گیرد.
مهم ترین پرسش این است که آیا وزن و اهمیت هر یک از شرایط در تعیین مجازات تعزیری با هم برابر اسـت ؟ بـه عنـوان مثال فردی که مال کمتر از حد نصاب را از حرز بیرون آورده جرم شدیدتری مرتکب شده است یـا فردی که مال بیشتر از حد نصاب را از غیر حرز بیرون آورده است ؟ یـا از نظـر شـارع کسـی کـه بـا شکستن حرز میلیاردها تومان میرباید همانند کسی باید مجازات شود که دقیقـاً بـه انـدازه نصـاب سرقت میکند؟ در صورتی که حرزی شکسته نشده باشد (سرقت تعزیری باشد) میـزان مـال ربـوده شده تا چه اندازه میتواند در تعیین مجازات ، تعیین کننـده باشـد؟ در حقیقـت پرسـش اصـلی کـه شاکله اصلی این مقاله را تشکیل میدهد، این است که آیا تأثیر همه فاکتورهـای سـرقت حـدی در شکل گیری مفهوم آن یکسان است ؟فرضیه اصلی این مقاله نیز آن است که فاکتورهای فوق دارای و تأثیر و اهمیت متفاوتی از یکدیگر در شدت سرقت تعزیری دارد.