چکیده:
هدف این مقاله جنسیت زدایی از واژۀ «مکر» در روایات مرد سالارانه، از هوشمندی و چاره اندیشی زنان است. اساس کار این پژوهش، کتاب ادبیات مکتبخانهای است که هفتاد قصۀ عامیانۀ فارسی زمان قاجار را گردآوری کرده است و بازتاب گفتمان فکری _ فرهنگی این دوره است. از بین این داستانها بیستودو داستان را که به موضوع مکر در آن ها بیشتر پرداخته شده است، انتخاب کردهایم. مسئلۀ مقالۀ حاضر آن است که چرا مکر بیشتر به زنان اختصاص داده شده است و دلایل زنان برای ابراز و اظهار مکر چیست . در این تحقیق از روش کیفی و فن تحلیل محتوا بر اساس نظریه های جامعهشناختی استفاده شده است. در این پژوهش پس از بررسی مصادیق مکر در داستانها مشخص شد که خوانش مردسالارانه و زنستیزانه ، چارهگری و زیرکی زنان را که بیشتر فعالیتی واکنشی و طبیعی است، به مکر تعبیر میکند درحالیکه تدبیرِ مردانه را زیرکی میداند.
The present study aimed to desexualize the term "sly" from patriarchal narratives of women's intelligence and determination. The School Literature Book or “Maktabkahneh Literature Book”---a collection of 70 Persian Folk Tales of the Qajar Era; the intellecto-cultural discourse of this period---instruct the basis of this theme. From among 22 of these stories, the term sly has the most frequency. The critique of the present study emphasis on the following points: first, why women are more often the target of these kinds of parochial terminology? Second, why women themselves accept such a patriarchal terminology and apply such a terminology for other women? In the present study--- based on sociological theories---qualitative method and content analysis technique have been used. Reviewing repeated cases in similar stories, it can be concluded that patriarchal and anti-Semitic reading interprets women draftiness sly or deceitful behavior while their gu iles considered talent. Keywords: Women's Intelligence, School Literature Book, Qajar, Sociology analysis.
خلاصه ماشینی:
طراحی تحلیل جامعه شناختی هوشمندی زنانه (مکر) در داستان های عامیانۀ فارسی عصر قاجار بر مبنای کتاب ادبیات مکتب خانه ای هما زنجانی زاده دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد 1 فهیمه حسین زاوه دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد چکیده هدف این مقاله جنسیت زدایی از واژۀ «مکر» در روایات مردسالارانه ، از هوشـمندی و چـاره اندیشـی زنـان است .
نقش های گوناگون اجتماعی (اقتصادی ، سیاسی ، حقوقی ، آموزشی ) زنان در این داستان ها مبین نوع و میزان پذیرش حضور زن در جامعۀ زمان بیان داسـتان اسـت کـه پـرداختن بـه هـر 0 107 گوشۀ آن روشنگر نگرشی است که بر حضور تفکر مردسالارانه تأکید می کند.
هدف ما این است که نشان دهیم که مکر بیشـتر بـه چـه کسـانی نسـبت داده شـده اسـت (فریب دهندگان و فریب خوردگان چه کسانی هستند)؟ این افراد مکر را در چه حـوزه هـایی (از 108 نظر اجتماعی ) به کار برده اند؟ مکر، چگونه ، چرا و از چه راه هایی نمودار شده اسـت ؟ و نهایتـا اینکه آیا کاربرد واژۀ «مکر» در همه جای قصه ها سزاوار بوده است یا می توان جایگزین مناسـبی برای آن یافت ؟ پیشینۀ پژوهش مکر زنان ، موضوعی است که بازتاب آن در ادبیات عامیانه فراوان اسـت .
عواملی چون : فشارهای حاکمیت بـی چـون و چـرای مـردان بـر زنـان ، مسـائل اقتصـادی ، بی سلاح بودن زنان در برابر مردان ، ضعف قوای بدنی زنان نسبت بـه مـردان اسـت کـه سـبب تحقیر زنان و محرک آنان برای حرکت به سوی مکر و فریب و حیله گری مـی شود(سـجادی و حسنی جلیلیان ، ١٣٨٧).