چکیده:
ﺷﻬﺮ، ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﯽ و ارﺗﺒﺎط اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺳﺖ. اﯾﻦ ارﺗﺒﺎط درﻓﻀﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﯿﺎدهرو، زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﻬﺮ را رﻗﻢ ﻣﯽزﻧﺪ و ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﻃﺮاﺣﯽ ﮔﺮدد، ﺗﺎ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻫﻤﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﺎﺷﺪ. ﭘﯿﺎده روی دارای اﻫﻤّﯿﺖ اﺳﺎﺳﯽ در ادارک ﻫﻮﯾﺖ ﻓﻀﺎﯾﯽ، اﺣﺴﺎس ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ و درﯾﺎﻓﺖ ﮐﯿﻔﯿﺖﻫﺎی ﻣﺤﯿﻄﯽ اﺳﺖ. (ﭘﺎﮐﺰاد، 1385). ﻣﻌﺎﺑﺮ ﭘﯿﺎده از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﯾﻦ اﻫﻤﯿﺖ ﻫﻢ ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﻤﻠﮑﺮد آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺰﺋﯽ از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺣﻤﻞوﻧﻘﻞ درون ﺷﻬﺮی و ﺗﺄﻣﯿﻦ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﮐﺎرﺑﺮی ﻫﺎﺳﺖ و ﻫﻢ ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﻤﻠﮑﺮد آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻓﻀﺎی ﺷﻬﺮ (ﺣﺴﯿﻦزاده دﻟﯿﺮ، 1385). ﺷﻬﺮ را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﻘﻂ ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ دﺳﺘﻪ ای از اﻓﺮاد و ﻣﺮﮐﺰ ﻗﺮاردادﻫﺎ داﻧﺴﺖ، ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻬﺮ ﻓﻀﺎی ﺗﻌﺎﻣﻞ اﻓﺮادی ﺑﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽﻫﺎ، روﺣﯿﺎت، اﻓﮑﺎر، آداب و رﺳﻮم، اﻋﺘﻘﺎدات و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ. (1968: 10. Morris, R) از اﯾﻦ رو، ﺷﻬﺮ ﺳﺎﻟﻢ را ﻣﯽﺗﻮان ﺷﻬﺮی داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﺧﺪﻣﺎت آن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ. ﯾﮑﯽ ازﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻓﻀﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ، ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺷﻬﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ و آن ﺑﺮای ﻋﻤﻮم آزاد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﻬﺮی ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮی دارد. وﯾﮋﮔﯽ اﯾﻦ ﻓﻀﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟﺎزه ﺣﻀﻮر ﮔﺮوه ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮدم ﺻﺮفﻧﻈﺮ از ﻃﺒﻘﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺳﻦ و ﺟﻨﺲ را ﻣﯽدﻫﺪ. (2012: 179 ,Jahanbakhsh Alamdari and Habib).
از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻠﺰوﻣﺎت رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺟﻮاﻣﻊ، اﯾﺠﺎد ﺑﺴﺘﺮﻫﺎی ﻓﻀﺎﯾﯽ و ﮐﺎﻟﺒﺪی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﻤﻪ اﻗﺸﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺧﺪﻣﺎت و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ، ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﺮک و ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺑﻬﺘﺮ و دﺳﺘﺮﺳﯽ آﺳﺎﻧﺘﺮ در ﺳﻄﺢ ﺷﻬﺮ اﺳﺖ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺎن ﺟﺴﻤﯽ، ﻣﻌﻠﻮﻻن و ﺟﺎﻧﺒﺎزان، ﺑﺨﺸﯽ از اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪاﻧﺪ، ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ، ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ دﺳﺘﺮﺳﯽ و اﺳﺘﻔﺎده از اﻣﮑﺎﻧﺎت و ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﻣﺎ وﺟﻮد ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮاﻧﻊ در ﺷﻬﺮﻫﺎی اﯾﺮان، ﺑﻮﯾﮋه در ﻧﺤﻮه ﻃﺮاﺣﯽ، ﻣﻌﻤﺎری و ﺷﻬﺮﺳﺎزی، ﺑﺴﯿﺎری از ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی، ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻋﻤﻮﻣﯽ، ﭘﺎرک ﻫﺎ وﻓﻀﺎﻫﺎی ﺳﺒﺰ را ﻓﺎﻗﺪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻻزم ﺑﺮای ﺑﺮآورده ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﯿﺎزﻫﺎی دﺳﺘﺮﺳﯽ اﻓﺮاد ﻣﻌﻠﻮل ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. (ﺗﻘﻮاﯾﯽ و ﻫﻤﮑﺎران، 1388: 64 ). اﯾﻦ درﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺑﻬﺮهﺑﺮداری ﺑﻬﯿﻨﻪ و ﺑﺮاﺑﺮ از اﻣﮑﺎﻧﺎت و ﻣﺰاﯾﺎی ﯾﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮی، از ﺣﻘﻮق اﻧﮑﺎر ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﮐﻠﯿﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان و ﺳﺎﮐﻨﺎن ﯾﮏ ﺷﻬﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد، ﻟﺬا ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰان ﺷﻬﺮی، دوﻟﺖﻣﺮدان، ﺳﯿﺎﺳﺖﻣﺪاران، ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی ﻏﯿﺮ دوﻟﺘﯽ و ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم ﻣﯽﮐﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﻓﺮاﯾﻨﺪ و ﺧﺮوﺟﯽﻫﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی را درﺟﻬﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ و ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و ﮐﺎﻟﺒﺪ و ﻣﺤﯿﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﻓﺮاﻫﻢ آورﻧﺪ ﮐﻪ در آن ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ارﺗﻘﺎ ﯾﺎﺑﺪ.( اذاﻧﯽ و ﻫﻤﮑﺎران، 1391: 2 ). ﻃﺒﻖ آﻣﺎرﻫﺎی رﺳﻤﯽ ﮐﺸﻮر در ﺳﺎل 1390ﺣﺪود 10 درﺻﺪ از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺸﻮر را ﻣﻌﻠﻮﻻن ﺗﺸﮑﯿﻞ داده اﻧﺪ. (ﻣﻠﮑﯽ و ﺷﻮﻫﺎﻧﯽ، 1392: 113 ). در ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ ﻧﯿﺰ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدی از اﻓﺮاد ﻣﻌﻠﻮل ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ژﻧﺘﯿﮑﯽ و ﯾﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺻﺪﻣﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﯿﺮ ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎی ﺟﻨﮓ دﭼﺎر ﻣﻌﻠﻮﻟﯿﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ، وﺟﻮد دارﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ درﺻﺪی از زاﺋﺮﯾﻦ ﺑﺎرﮔﺎه ﻣﻨﻮر رﺿﻮی را ﻧﯿﺰ ﻣﻌﻠﻮﻟﯿﻦ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ زﯾﺎرت و ﺷﻔﺎ راﻫﯽ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ. ﻟﺬا ﺑﺎ ﻓﺮاﮔﯿﺮی اﯾﻦ اﻓﺮاد در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐﺳﺎزی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﺑﻪ وﯾﮋه ﭘﯿﺎده روﻫﺎ ﺑﺮای ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪی و اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮔﺮوه ﻫﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه اﯾﻦ ﻗﺸﺮ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ اﻫﻤّﯿﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ. ﻣﻮارد ﻋﻨﻮان ﺷﺪه ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺎزی ﭘﯿﺎده روﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﺑﺮای ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻌﻠﻮﻟﯿﻦ در ﻧﺎﺣﯿﻪ 4 ﻣﻨﻄﻘﻪ 2 ﺷﻬﺮداری ﻣﺸﻬﺪ، ﺗﺪوﯾﻦ ﮔﺮدد. ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮآﻣﺎر ﺳﺎل 1393 ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﻠﻮﻟﯿﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ 2 ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ ﻣﻌﺎدل 6576 ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﻣﺤﺪوده ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪﻫﺎی ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ وﺟﻮد ﮐﺎرﺑﺮیﻫﺎی ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻬﺮوﻧﺪان و زاﺋﺮﯾﻦ ﻗﺮار دارد.
خلاصه ماشینی:
واژههایکلیدی: مناسبسازی، پیاده رو، معلولین، ناحیه 4 منطقه 2 شهرداری مشهد 2- طرح مسأله پژوهش: امروزه در دنیا این اعتقاد وجود دارد که مناسبسازی و توسعه محیط های بدون مانع برای همه افراد جامعه و با هر سطح توانایی یک ضرورت اجتنابناپذیراست و تعلق به یک قشر و گروه خاصی ندارد.
بر این اساس اهداف فرعی این پژوهش به شرح ذیل میباشند: ــ تعیین شاخص ها و معیار کلیدی جهت مناسب سازی پیادهروهای شهری برای معلولان ــ شناخت و تحلیل پیادهروهای بافت تجاری ناحیه 4 منطقه 2 شهرداری مشهد ــ ارائه راهکارهای اساسی درجهت مناسب سازی پیادهروها برای معلولین با تأکید بر بافت تجاری ناحیه 4 منطقه2 شهرداری مشهد 4- سوالات تحقیق : سوال اصلی تحقیق: مناسبسازی پیادهروهای بافت تجاری ناحیه 4 منطقه 2 شهرداری مشهد برای معلولین، از چه طریق امکانپذیر است؟ سوال فرعی 1: مؤلفهها و معیارهای کلیدی مناسبسازی پیادهروها برای معلولین کدامند؟ سوال فرعی 2: پیادهروهای ناحیه 4 منطقه 2 شهرداری مشهد تا چه میزان برای استفاده افراد معلول مناسب است؟ سوال فرعی 3: چه راهکارهایی سبب مناسبسازی پیادهروهای بافت تجاری ناحیه4 منطقه 2 شهرداری مشهد میشود؟ 5- اهمیت و ضرورت تحقیق یک شهر طیف وسیعی از اقشار و افراد با وضعیتهای سنی، جنسی، جسمی و روحی متفاوت را در برمیگيرد و شهر ایدهآل و مناسب بایستی به گونهای طراحی شود که فعالیت تمامی افراد جامعه از هر قشر و با هر محدودیتی را برای آنان مهیا نماید، (اذانی و همکاران، 1391: 3).